Goedemorgen! Je kunt het nieuws afgelopen week niet gemist hebben: Deliveroo vertrekt op 30 November uit Nederland. In deze editie een analyse van het sociale plan en van wat komen gaat.

Komende donderdag 27 oktober van 14:00 – 15:30 vindt het online event ‘Women in Gig’ plaats. Een event dat ik vanuit de Wageindicator Foundation (mede) organiseer. Er is o.a. een heel interessant panel over “the different platform models operating in domestic work, we will hear about how platforms are impacting working conditions, and we will share examples of worker-led movements and innovative policy/regulation.” En twee toffe casussen over hoe platformen de positie van de domestic worker kunnen verbeteren. Afgelopen weken de voorbesprekingen gedaan en er zitten echt mooie pareltjes bij. Onder andere een casus uit Colombia van een platform voor thuisschoonmakers die de werkenden in dienst heeft genomen. Iets dat mogelijk was nadat de overheid haar verantwoordelijkheid nam door de zwarte markt van thuisschoonmaak te verbieden. En te handhaven.  Inschrijven en deelnemen is gratis en het webinar volgen kan vanuit je luie stoel. Het mooie van deze webinar serie is dat het over de global gig economy gaat. En waar bij global iedereen het normaal heeft over VS en EU, kijken wij ook echt naar alle continenten.

Fijne week!

In augustus kondigde het bezorgplatform Deliveroo aan zich te beraden over een mogelijk vertrek van de Nederlandse markt. Afgelopen week maakte Deliveroo bekend wat eigenlijk iedereen al wist: op 30 November is het over en uit voor de activiteiten van de bezorgdienst in Nederland en staan 50 kantoormedewerkers en 4.500 actieve bezorgers ‘op straat’.

De aangegeven reden voor vertrek is dat het platform het niet is gelukt om echt voet aan Nederlandse grond te krijgen en de omzet uit Nederland is blijven steken op één procent van de wereldwijde omzet van het platform. Dat het niet onwaarschijnlijk is dat het platform in December van de Hoge Raad te horen zal krijgen dat het de bezorgers in dienst moet nemen behoort niet tot de officiële verklaring van het platform, maar zal zeker ook een rol hebben gespeeld bij deze beslissing.

Het vertrek van het platform uit Nederland geeft ruimte voor een aantal mooie vragen en discussies. Ik kijk in deze publicatie naar wat er wél is geregeld, wat er niet is gezegd, wat er geregeld had kúnnen zijn en wie er nu echt gewonnen heeft.

Het sociale plan

In de media was deze week te lezen dat FNV met Deliveroo heeft onderhandeld voor een sociaal plan. Omdat de bezorgers als freelancer aan het platform zijn verbonden hebben zij hier geen recht op, maar toch leek het beide partijen een goed idee om wel iets te regelen. “De vergoeding voor de ruim negenduizend maaltijdbezorgers die het afgelopen jaar voor Deliveroo hebben gewerkt, is opgesplitst in twee delen: ze ontvangen 38 procent van hun jaarsalaris en een bedrag gebaseerd op arbeidsverleden en inkomen.” Bezorgers hebben tot 8 november de tijd om de overeenkomst te ondertekenen.

Wat opvalt bij de communicatie rondom het vertrek is dat in augustus werd gesproken over 4.500 actieve bezorgers en het sociale plan voor 9.000 bezorgers wordt opgetuigd. Een flink verschil. En hoewel FNV dit via Twitter als voorbeeld gebruikt om de onbetrouwbaarheid van het platform (je moet natuurlijk wel in je rol blijven) te benadrukken, valt het verschil deels te verklaren doordat het eerste cijfer om actieve bezorgers gaat en de het Sociaal Plan van toepassing is op iedere rider die ten minste één bezorging heeft voltooid voor Deliveroo in de periode 10 augustus 2021 tot 12 augustus 2022. Dus ook bezorgers die nog wel staan ingeschreven maar 11 maanden geen rit meer hebben gedaan vallen onder deze regeling.

Het is overigens niet de eerste keer dat een vertrekkend platform een dergelijk sociaal plan optuigt. Op 29 November 2021 vertrok Deliveroo uit Spanje en gaf de bijna 4.000 bezorgers “a compensation agreement of 45 days per year worked, with a minimum of €1,000” mee. Ik heb niet kunnen vinden hoe deze deal destijds tot stand is gekomen.

Wat er niet bij werd verteld

Wanneer je het sociaal plan leest, dan vallen er een paar dingen op. Om te beginnen dat naast FNV ook CNV achter de deal met Deliveroo zitten. Dit is opvallend, omdat CNV verder op de website niets over deze gebeurtenis communiceert. Niet heel noemenswaardig, maar ik vond het wel interessant om te zien en te melden.

Wat mij het meest opvalt is hetgeen dat onder punt 6 van de overeenkomst is te lezen: “In de Overeenkomst verlenen Deliveroo en de Rider elkaar wederzijds finale kwijting en doen daarmee afstand van eventuele vorderingen jegens elkaar.” Dit is interessant, mede ook gezien de aankomende aanspraak van de Hoge Raad, waar het niemand zal verbazen wanneer Deliveroo (met terugwerkende kracht) wordt gesommeerd de bezorger in dienst te nemen. Op het moment dat de bezorger nu tekent, zal deze (als ik het goed interpreteer) geen aanspraak hebben op een naheffing.

Je zou gekscherend kunnen zeggen (zonder nu een waarde oordeel uit te spreken) dat deze ‘exit premie’ eigenlijk meer een ‘oprot premie’ is. Het is opvallend dat FNV hier een krabbel onder heeft gezet, zeker omdat de bond zich lang heeft uitgesproken dat het het loon waar de bezorger recht op heeft ‘desnoods tot in Londen’ terug wil vorderen.

Dat de bond een dergelijk sociaal plan mee-ontwerpt laat naar mijn mening zien dat het weinig vertrouwen (of prioriteit?) heeft in het vorderen van deze loonkosten. Rationeel is dat logisch: de berekening van het loon met terugwerkende kracht is een probleem, al is het alleen al om de definitie van werktijd en en vraag of bezorgers die meer hebben verdient dan waar zij als loonslaaf recht op hadden gehad zij dit te veel ontvangen bedrag nu opeens terug hadden moeten betalen. Maar het staat tegelijkertijd haaks op de beloften die de afgelopen jaren zijn uitgesproken.

Wat er geregeld had kúnnen worden

Met het uitbetalen van de premie uit het sociaal plan is de kous af. En dat is eigenlijk best zonde. In een eerdere blog met als titel ‘Exit to community: een scenario voor Deliveroo?’ sorteer ik voor op een ambitieuzer scenario. “Kan een platform gebruikers faciliteren om het platform (deels) voort te zetten na vertrek? En juist hier is, ook in het geval van Deliveroo, ruimte voor een interessant experiment. Want wat als het platform deze mogelijke ‘exit’ in het design van het platform meeneemt en bij vertrek (om welke reden dan ook) een draaiboek heeft klaarliggen om de verzamelde resources (data, klantcontacten, mogelijk software, etc.) terug te geven aan hen die hier aan hebben bijgedragen.”

Het gedachte experiment deed ik naar aanleiding van een artikel in De Volkskrant: “Deliveroo stopt, maar de bezorgers gaan zelfstandig door: ‘Dít is vrijheid’” In dit stuk wordt Deliveroo-bezorger Martijn Müller geportretteerd: hij werkt al 2,5 jaar aan een coöperatieve maaltijdbezorgdienst “Bestellenbij” en probeert samen met andere bezorgers in verschillende steden lokale besteldiensten op te zetten vanuit een coöperatief gedachtengoed. Bij navraag geeft Müller aan bijna twee jaar geleden op eigen initiatief met FNV te hebben gesproken, maar sindsdien niets van de bond heeft gehoord.

Wat zou het mooi zijn geweest wanneer FNV, CNV of een andere vakbond zich hard had gemaakt om te kijken of er in de onderhandeling ruimte was om iets van waarde uit de Deliveroo ‘boedel’ over te dragen aan de bezorgers. En dat de bonden een manier hadden gevonden om een dergelijk initiatief te ondersteunen. Blijkbaar is er genoeg geld voor de juristen (deze rechtszaken moeten honderd duizenden euro’s hebben gekost), maar geen geld voor experimenten om de positie van bezorgers structureel te versterken. Helaas is er gekozen voor de makkelijke weg, zonder de ambitie om verder te kijken dan de traditionele neus lang is. En dat is echt een gemiste kans. Hoewel er altijd ruimte is voor een herkansing.

Wie heeft er gewonnen?

De vraag die mij vaak wordt gesteld is: wie heeft er nu gewonnen? Ik denk dat in deze zaak op korte termijn weinig winnaars zijn. Je kunt de vraag ook omdraaien: wie heeft het meest verloren. Ik moest hierbij denken aan een stuk in NRC van 15 September dit jaar ‘Veel fietskoeriers zijn ongedocumenteerd en dus rechteloos’. Hierin wordt een wereld omschreven van malafide tussenpersonen die hun account in ruil voor een commissie ‘onderverhuren’ aan ongedocumenteerden. Ook deze groep werkenden maakt deel uit van de 4.500 actieve Deliveroo bezorgers. Het is cru dat deze groep, die weinig alternatief hebben in werk (laat staan: fatsoenlijk werk), dubbel zullen worden geraakt door het vertrek. Niet alleen raken zij hun inkomsten kwijt (en zullen doorschuiven naar ander onzichtbaar precair werk), maar ook zullen de malafide tussenpersonen er met hun premie voor hun ‘sociaal plan’ vandoor gaan. Dus uiteindelijk is er dus toch een winnaar, maar dan we een winnaar die ik het het minste (lees: niet) gun.

Het vertrek is op lange termijn wel een soort van overwinning voor FNV. Zij zullen claimen een ongewenste manier van werken tegen te hebben gehouden in deze zaak. De nasmaak bij deze casus bij mij is dat het FNV (net als in de andere rechtszaken) niet om de huidige werkenden gaat, maar om het grote verhaal voor de toekomst en het veilig stellen van de arbeidsovereenkomst. Dat het ‘veilig stellen’ van de toekomst ten koste mag gaan voor werkenden op de korte termijn is blijkbaar geen probleem, hoewel het extra-tje met het sociale plan voor veel werkenden natuurlijk welkom is.

Tot slot

Het vertrek en bijbehorend sociaal plan is weer een nieuw, maar zeker niet het laatste, hoofdstuk in de casus rondom Deliveroo en FNV. Naar verwachting zullen veel bezorgers het aanbod ondertekenen. Zij zullen heel begrijpelijk kiezen voor ‘geld in het handje’ in plaats van een mogelijk bedrag na nog jarenlange rechtszaken. Wat dat betreft is het sociale plan voor de bezorgers een goede uitweg.

Er zullen ook genoeg bezorgers zijn die bewust en (voornamelijk) onbewust niet voor 8 november de overeenkomst zullen tekenen. Het is de vraag wat er voor hen nog in zit na de uitspraak van de Hoge Raad aankomende december. Daarnaast zijn er nog een aantal andere zaken waar FNV namens Deliveroo bezorgers het platform heeft aangeklaagd. Het is de vraag wat hier mee gaat gebeuren. Wat dat betreft zijn er dus nog genoeg losse eindjes. Wat dat betreft is deze stap geen eind-, maar wederom een tussenstation. Wordt vervolgd dus…

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Afgelopen week mij weer prima vermaakt met een platform expeditie met de Provincie Zuid Holland, een ochtend met de raad van bestuur van een verzekeraar over platformen, een bijdrage aan het event ‘Goed geregeld werk’ bij Pakhuis de Zwijger en een bezoek aan het Reshaping Work congres in Amsterdam. Om weer even tot rust te komen volgde ik zondag een workshop portretfotografie. Er zijn wel eens weken dat er minder gebeurt ;-).

In platformland was het afgelopen week wel wat rustiger, maar het is toch gelukt om 5 stukken bij elkaar te zoeken en te voorzien van mijn duiding en commentaar. Mooie week!

‘Flitsbezorger Getir is in gesprek met concurrent Gorillas over overname’

Je kunt veel zeggen over de flitsbezorgsector, maar je moet toegeven dat ze het woord ‘flits’ wel ontzettend consistent doorvoeren. Want hoewel iedereen weet dat er bij een dergelijke ontwikkeling uiteindelijk een consolidatieslag gaat plaatsvinden, laat een dergelijke gebeurtenis vaak best op zich wachten. Ik weet dat we over crowdfunding al minstens zes tot acht jaar een consolidatieslag aankondigden en dat deze eigenlijk pas onlangs (vooral gestuurd door nieuwe Europese wetgeving) echt van start is gegaan. Bij flitsbezorgers gaat dat allemaal dus een stuk sneller.

Is dat gek? Nee. Het is algemeen bekend dat het model voor flitsbezorgers lastig (en volgens sommigen onmogelijk) is én dat de kapitaalmarkt door de hoge rente en economische situatie aardig op zijn gat ligt. Dat is het recept voor een versnelling van een consolidatieslag.

Gorillas geeft in een reactie aan dat er nog niets concreet is afgesproken. Mocht het tot een overname komen, dan ben ik wel erg benieuwd wat er van de waardering van beide partijen overblijft. Getir timmert intussen rustig aan de weg in een nieuwe samenwerking met Veilig Verkeer Nederland aan:

“Om de veiligheid in het verkeer te verhogen, starten boodschappenbezorgdienst Getir en Veilig Verkeer Nederland (VVN) een driejarige samenwerking. Met de samenwerking willen de organisaties de verkeersrisico’s verlagen en zet Getir een nieuwe standaard voor verkeersveiligheid in de gehele bezorgsector. De samenwerking is daarnaast gericht op Getir’s veiligheidstraining voor bezorgers. Alle bezorgers volgen verplicht een verkeerstraining. Getir heeft deze training de laatste maanden doorontwikkeld.”

The Biden administration’s proposal could classify gig workers as employees

Zijn platformwerkers nu wel of geen werknemers? Uit de VS kwam afgelopen week nieuws over een mogelijk nieuwe wet die platformwerkers in de VS zou kunnen classificeren als werknemer. De aandelen van Uber en Lyft maakten direct een flinke val: 10 en 12 procent.

Deze stap is een nieuwe fase in een discussie en strijd die al flink wat jaren duurt. Waarbij de staat California met een AB5 wetgeving kwam, de sector met 200 miljoen dollar lobby geld een eigen wet regelde (Prop 22), die niet veel later door de rechter als ‘unconstitutional’ werd verklaard.

Ook in Nederland en Europa gaat de discussie voort. Tijdens het Reshaping Work congres dat ik afgelopen week bezocht was ook een goed panel over dit onderwerp. Er ligt immers een consultatie voor een richtlijn platformwerk in Brussel. Het panel bevestigde mijn gevoel dat ik al een tijdje heb n.a.v. enkele round table sessies in Brussel: de kans dat deze wet er gaat komen en gaat werken is klein. Heel erg klein. Of zoals ik op Twitter deelde:

“Conclusion: it is likely that the directive as proposed will not have the intended effect and will contribute to increase complexity, escape routes and negative side effects.”

Hanneke Bennaars, Universitair hoofddocent, opleidingsdirecteur Master Arbeidsrecht Faculteit der Rechtsgeleerdheid Arbeidsrecht aan de UvA en voormalig lid van de commissie Borstlap, kwam met een voorstel dat neerkomt op: maak een universeel fundament met zekerheden en verplichtingen voor werk, onafhankelijk van de contractvorm. Een boodschap die de laatste tijd steeds vaker voorbij komt. Gaat dit er komen? Ik acht de kans klein. Niet omdat het geen goede oplossing is, maar omdat iedereen vast blijft zitten bij het eigen verhaal en belang. Zonde en onverantwoord, want zo blijft het gedraai rondom juridische vakjes voortduren en schiet de werkende, degene waar het eigenlijk over zou moeten gaan, er geen fluit mee op.

Initiatief voor CAO voor fietskoeriers – ZiPconomy

“De tijd is rijp voor een last-mile-delivery CAO voor fietskoeriers. Bikeshift – die fietskoeriers levert voor verschillende bezorgdiensten – neemt initiatief voor een CAO voor de sector.”

Een interessante timing: een maand voor de uitslag van de Hoge Raad over de status van de Deliveroo koeriers stelt een ‘leverancier voor fietskoeriers’ voor om een eigen cao op te zetten. Je zou kunnen zeggen: de slager die zijn eigen vlees keurt. En dat is natuurlijk ook waar. Toch is het interessant om eens na te denken waarom deze cao een heel goed of waardeloos idee is.

Waarom dit een heel goed idee is.

Het is natuurlijk ook wel een beetje onhandig: fietsbezorgers doen allemaal hetzelfde werk en afhankelijk van de sector waar zij voor fietsen zitten zij in een andere cao. Ben je in dienst van een restaurant, dan val je onder de horeca cao. Fiets je via een platform? Dan val je volgens FNV onder de uitstekende cao van Transport en Logistiek Nederland. Fiets je voor een flitsbezorger? Dan val je vermoed ik onder de supermarkt cao. En breng je via Packaly pakketjes van bijvoorbeeld Decathlon op de fiets rond of fiets je op de bakfiets van Coolblue, dan val je onder de… tja… geen-idee-cao.

Dat klinkt als ontzettend onhandig en ook oneerlijk. Het zelfde werk wordt op verschillende manieren beloond. Daarom is het niet gek dat er een aparte cao komt die niet verticaal per sector, maar horizontaal naar het werk dat wordt uitgevoerd kijkt. Dan is wel de vraag: onder welke voorwaarden? Onder de voorwaarden van de waardeloze horeca cao of onder de voorwaarden van de (voor dit werk) goedbetaalde TLN cao?

Waarom dit een waardeloos idee is.

Fietsbezorgers zijn natuurlijk niets nieuws. Restaurants bezorgen al sinds jaar en dag volgens het concept ‘on demand delivery’, en de postbode (is dat nu ook opeens een fietsbezorger?) en de krantenjongen zijn ook al tientallen jaren lang onderdeel van ons straatbeeld. Voor deze specifieke beroepsgroep die in veel sectoren te vinden is, is er blijkbaar jarenlang geen aanleiding voor zorgen geweest. Waarom dan nu opeens wel?

Het ‘nieuwe’ in deze markt komt deels vanuit snel groeiende platformbedrijven die bezorgers, al dan niet in een freelance constructie, via een app aansturen en monitoren en van de flitsbezorgers die hun koeriers wel (via een uitzendconstructie) in dienst hebben, maar waar een app een stukje van hun manager is.

Je zou kunnen zeggen dat de roep voor deze cao komt vanuit de ‘nieuwe aanwas’ van bedrijven die technologie gebruiken om zowel hun klant als de bezorger te faciliteren. Is dat een reden om een aparte categorie te creëren?

Overweging.

Vanuit de (lobby van) de sector is de roep om een eigen cao niet zo heel verrassend. Hoewel de timing wat bijzonder is: het ministerie heeft nog geen maand geleden de door de sector zelf opgezette e-commerce cao van tafel geveegd.

Ik heb niet de behoefte om een eindoordeel van ‘goed’ of ‘waardeloos’ te vellen. Wat ik wel zie, en ook in dit stuk heb willen laten zien, is dat het steeds lastiger zal worden om werk in vakjes te vangen. Laat staan een loopbaan (met bijbehorende verplichtingen rondom pensioenfondsen en meer). Geen oplossing vanuit mijn kant dus deze keer, maar een observatie die je kunt gebruiken om het debat te duiden.

Elon Musk’s Private Messages with Billionaire Pals – TheStreet

Afgelopen weken was Elon Musk weer veel in het nieuws. Nu is dat niet echt nieuws, maar deze keer werd ik werd getriggerd door een tweet van Nando Kasteleijn, techjournalist bij de NOS:

“Twitter heroverweegt het inzetten van permanente bans voor bepaalde overtredingen, zeggen bronnen tegen @FT. Zou niet opgaan voor oud-president Trump (al wil Musk hem wél laten terugkeren als-ie eigenaar wordt).”

Hoewel Musk ontzettend mooie dingen heeft gedaan en als ondernemer een indrukwekkend imperium heeft opgebouwd, is hij meer dan duidelijk het voorbeeld dat het scheiden van eigenaarschap en bestuur een ontzettend goed idee is. Zeker wanneer het gaat over kritieke (publieke) infrastructuur als het Twitter platform. Een wereldwijd platform als speelgoed van een onvoorspelbaar figuur met een duidelijke ego is geen goed idee. Laten we dan ook maar eens ophouden dit soort types als ondernemer te verheerlijken en eens echt het debat aangaan hoe we voor dit soort infrastructuur de waarden goed kunnen borgen.

Hoe? Dat kan op verschillende manieren. Om te beginnen in het design van de juridische structuur van een (platform) onderneming. In deze nieuwsbrief is het Steward Ownership Model al vaker langsgekomen: het model waarbij eigenaarschap en bestuur van elkaar zijn gescheiden en nooit samen kunnen spannen. Het Duitse Bosch past dit model al meer dan honderd jaar succesvol toe.

Amsterdammers leggen geld bij elkaar om eigen buurtruimte te kopen | Ronald Kleverlaan

Een mooi stuk in de nieuwsbrief van Ronald Kleverlaan over hoe bottom up mooie initiatieven kunnen groeien:

“Als de Amsterdamse buurtruimte De Eester dreigt te verdwijnen doordat het pand te koop wordt gezet wordt door omwonenden via crowdfunding financiering opgehaald op het pand aan te kopen. Zij willen het pand kopen om het succes van de plek in de wijk te kunnen continueren.

De buurtcoöperatie is in 2016 opgericht met als doel de kracht van de wijk te bundelen en onderling op zoek te gaan naar oplossingen voor kleine en grote problemen. Zo is er de Eestermobiel, een auto met vrijwillige chauffeur die minder mobiele buurtbewoners van A naar B brengt en er zijn meer initiatieven.”

Ronald pleit al langer voor mechanismen die individuen en groepen faciliteren om zich te organiseren en samen zaken op te starten en te financieren. In diezelfde editie van zijn nieuwsbrief deelde hij het stuk: “Toonaangevende partijen slaan de handen ineen om toegang tot vastgoed voor bewonersbedrijven te verbeteren“.

In dit stuk: “De tien partijen verbinden zich nu aan de ambitie om een nieuwe entiteit op te richten die (maatschappelijk) vastgoed aankoopt en dit verhuurt aan bewonersbedrijven en leningen verstrekt aan bewonersbedrijven die zelf het vastgoed willen aankopen.”. Mooie ontwikkelingen…

Terugkijken

Dialoog Meet-up : De toekomst van werk – Pakhuis de Zwijger

Afgelopen donderdag middag mocht ik een bijdrage leveren in het p
anel van het evenement ‘De toekomst van werk’ in Pakhuis de Zwijger. Het waren mooie discussies. De bijeenkomst is hier terug te bekijken en zal binnenkort ook op AT5 worden uitgezonden.

In de media

Crossroads Podcast – Aflevering 2 – Sharefunding en Crowdfunding – Startup Utrecht Region – Crossroads 2022 | Podcast on Spotify

Onlangs nam ik deel aan een mooie podcast serie over start-up financiering, welke afgelopen week is gepubliceerd:

“Deze 2e aflevering over Sharefunding en Crowdfunding nemen we op met Mark de Raaij van Blue Current, Madeline van Schothorst – Dalen Meurs van Eyevestor en Platformexpert Martijn Arets.”

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Afgelopen week weer goed vermaakt met een webinar over platformen in de Werf& en ZiPconomy webinar week, diverse kennismakingen met oprichters van platformen en een presentatie op een event van het Centraal Register Techniek (CRT): een register dat bezig is met de transformatie naar een platform. Interessant aan CRT is dat het een paritair bestuur heeft, waarbij groepen met verschillende (en soms tegenovergestelde) belangen zijn vertegenwoordigd. In de meerdere bijeenkomsten waar ik deel van heb uitgemaakt valt het mij op hoe goed dit (in het geval van CRT) werkt en er samen constructief aan de toekomst werkt. Dat zou ik op meer plekken willen zien.

Deze week een volle agenda met een expeditiedag met het team van de Provincie Zuid Holland, een presentatie voor het bestuur van een grote verzekeraar, een panel discussie over de toekomst van werk in Pakhuis de Zwijger en tot slot deelname aan het Reshaping Work congres in Amsterdam. Naast een mooi programma ook een leuk moment om vele vakgenoten na een lange tijd weer in het echt te zien.

Voor deze week ook weer een aantal mooie artikelen voor je verzameld en voorzien van mijn duiding en commentaar. Fijne week!

Is the online gig economy beyond national reach? A European analysis | Socio-Economic Review | Oxford Academic

De ‘online gig economy’, waar mensen niet locatiegebonden klussen via een platform uitvoeren, groeit hard. Dit deel van platformwerk wordt meestal neergezet als een globale arbeidsmarkt waar grenzen geen rol spelen. Immers: het werk kan vanaf iedere plek in de wereld waar een internet connectie aanwezig is worden uitgevoerd.

Dat letterlijke grenzen geen rol spelen, wil niet zeggen dat er helemaal geen grenzen en beperkingen zijn. Dit is een nuance die doorgaans in het debat, voor zover deze tak van platformwerk uberhaupt onderdeel is van een debat, meestal voor het gemak niet wordt vermeld.

Daarom wil ik dit uitstekende paper “Is the online gig economy beyond national reach? A European analysis.” van onderzoekers Jaap van Slageren, Andrea Herrmann en Koen Frenken onder de aandacht brengen. Zij deden een onderzoek met data van 30.000 transacties in 26 landen op een niet locatiegebonden klusplatform.

De algehele bevinding: “While we find that online gig platforms are used to off-shore work from high- to low-wage countries, the online gig economy is not boundless as gig workers are still preferably hired from geographically close economies. A common language furthermore facilitates hirings between countries. Interestingly, though, differences in formal and informal institutions hardly affect hiring patterns across countries, suggesting that online platforms create their own institutional framework. We conclude that the online gig economy constitutes neither a boundless nor a frictionless labour market, implying that its promise of creating equal access to job opportunities is exaggerated.”

Een must-read voor iedereen die, vanuit welk vertrekpunt dan ook, meer wil weten over deze (al dan niet) globale arbeidsmarkt.

Digitaal uitje via digitaal platform VindiQu

Afgelopen week kwam ik het platform VindiQu tegen. Naar eigen zeggen: “hét platform waar mensen met een zorgbehoefte deel kunnen nemen aan een op maat gemaakt digitaal uitje”. Een gids neemt een groep van 15-30 mensen met een zorgbehoefte die niet mobiel zijn mee op een virtueel uitje naar…. van alles.

Het idee zelf is natuurlijk niet nieuw en er zijn vast nog meer platformen die dit aanbieden. Ik heb zelf een aantal jaren geleden in de crowdfunding van een platform die dit concept met VR brillen uit wilde rollen. Je ziet het al voor je: een privé gids neemt jou met zijn of haar 360 graden camera mee naar de meest exotische bestemmingen, terwijl jij thuis in je luie stoel met een VR bril op zit.

Is VindiQu een platform? Op dit moment zou ik zeggen van niet. Maar er zijn wel veel mogelijkheden dat lokale gidsen via een dergelijk concept hun diensten kunnen aanbieden en zo mensen over heel de wereld, in dit geval mensen met een zorgbehoefte die niet mobiel zijn, een kijkje in hun wereld kunnen geven. Laagdrempelig en milieuvriendelijk.

ILO Working paper 80: Realizing the opportunities of the platform economy through freedom of association and collective bargaining

Twee weken geleden besteedde ik een editie aan het concept vakbond in de platformeconomie. Deze week kwam er een indrukwekkend rapport van de International Labour Organization (ILO) voorbij over collectief onderhandelen in de kluseconomie:

“This study provides empirical evidence from different regions of the world to identify avenues for platform economy workers to access freedom of association and collective bargaining.”

Ik was onder de indruk van de volledigheid van het rapport. Hoewel ik ook wel snap dat ik niet de gemiddelde lezer ben. Ik heb gekeken of ik een samenvatting van het rapport kon maken als duiding in deze nieuwsbrief, maar dat was onbegonnen werk: er staat zoveel interessante informatie in. Daarom een kort overzicht van de inhoud, waarna je zelf kunt beslissen of je het de moeite vindt om het gehele rapport te downloaden en door te spitten.

1. For what reasons and in which forms do platform workers engage collectively? Motivations for engaging with other workers and joining different types of groups to improve working conditions on location-based digital labour platforms;
2. Initiatives of employers’ and workers’ organizations and self-organization of workers in the platform economy. – Initiatives of workers’ organizations, digital labour platforms, self-employed platform workers creating entrepreneurial organizations and advocacy by employers’ organizations;
3. Collective bargaining in the platform economy.

Om tot de bevindingen te komen is onder andere een enquete verspreid, welke is ingevuld door 6.739 respondenten uit 10 verschillende landen. Daarnaast heeft de auteur expert interviews gehouden en een ongelofelijke hoeveelheid deskresearch gedaan. Al met al een heel mooi global (hoewel soms toch nog iets te veel focus op Europa) onderzoek dat zeker de moeite van het doorlezen / -scannen waard is voor iedereen die interesse heeft in dit onderwerp.

DoorDash Fails in Bid to Toss Lawsuit Over Speeding Driver – Bloomberg

Er wordt weinig gesproken van de impact van de ‘algoritme als baas’ op de veiligheid van werkenden. Bij maaltijdbezorging is dit zeker een issue en dan zeker bij platformen waar de bezorger per afgeronde rit wordt betaald. Aan de ene kant is er een risico dat het algoritme de bezorger aanspoort tot onveilig gedrag (lees: hard door rood fietsen) en aan de andere kant is het verdienmodel voor de werkende (lees: hoe meer ritjes, hoe meer geld) een combinatie waarvan iedereen begrijp dat de kans dat er iets mis gaat groot is.

In Winconsin is een persoon om het leven gekomen na een aanrijding met een bezorger die te hard reed. Waar uit het bericht overigens niet duidelijk wordt of dit met een fiets, brommer of auto was. De nabestaanden hebben DoorDash, het platform waar de koerier die het ongeluk veroorzaakte op dat moment via reed, aangeklaagd. DoorDash was van mening dat het geen rol in deze zaak heeft en had de rechter verzocht de zaak niet door te laten gaan. Daar denkt de rechter dus anders over. Wat mij betreft een goede zaak, omdat het zeker geen kwaad kan om een dergelijke zaak voor de rechter te laten komen om en uitspraak te hebben over de verantwoordelijkheid van het platform in een zaak als deze. Om hiermee deze platformen en beleidsmakers te dwingen (stok vs wortel) hier beter over na te denken.

How Delivery Workers Won Their First Charging Hub

Een mooi voorbeeld van het organiseren van platformwerkers in New York. Een duiding op de Platform Cooperative Facebookpagina door Trebor Scholz:

“Los Deliveristas Unidos, an NYC-based delivery worker collective, won significant local policy victories in 2020, including the right to use restaurants’ restrooms and a minimum base pay rate. Aside from that, it was always the intention to establish delivery hubs. A large newsstand in front of City Hall will be converted into the first hub. Couriers will be able to charge both their phones and bicycles there.

Workers chose the location by analyzing data collected from the platform co-op Driver’s Seat, which tracks their daily activities. The app revealed wait hotspots near City Hall, and Drivers Seat data will also be used to identify future locations.”

Webinar terugkijken

Digitale flexplatformen: het eerlijke verhaal – WebinarGeek

Afgelopen week was ik te gast in de Webinarweek van Werf& en ZiPconomy in een uitzending over digitale flexplatformen. In de uitzending, waar ook Wout Withagen (oprichter Freshheads, welke ook partner zijn van KlusCV en Platformwerk.nl) te gast was, gingen we in op hoe platformen de organisatie van arbeid veranderen.

Event

Dialoog Meet-up : De toekomst van werk – Pakhuis de Zwijger

De arbeidsmarkt is krapper dan ooit en leidt tot personeelstekorten in vrijwel elke sector. Toch staan nog steeds veel mensen aan de zijlijn van de samenleving. Hoe komt dat? Past de manier waarop we werk geregeld hebben nog wel bij de uitdagingen waar we voor staan? Hoe zorgen we ervoor dat bedrijven en werknemers weerbaarder worden in deze veranderende arbeidsmarkt. Wij willen natuurlijk goed geregeld werk voor iedereen, maar hoe gaan we dat regelen?

Hierover gaan we in gesprek met scherpe denkers die een eigen visie hebben op de ontwikkelingen én de oplossingen. Aan tafel zitten: Janine Vos (Chief HR Officer Rabobank), Martijn Arets (expert platformeconomie), Marjolein ten Hoonte (Directeur arbeidsmarkt en Social Impact Randstad Groep Nederland), Hendrik Noten (auteur en strategisch beleidsadviseur) en Toon Borren (People Operations bij Picnic).

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Ik heb vorige week veel mooie reacties uit Nederland en België ontvangen op mijn vorige stuk over het concept vakbonden. Ik heb nog niet iedereen kunnen antwoorden, maar wat ik vooral mooi vind is dat het beeld weer wordt bevestigd van de individuele wil om te veranderen en de beperkingen van ‘het instituut’ om dit soort veranderingen te realiseren.

Voor deze editie weer 5 mooie stukken voor je verzameld en voorzien van mijn duiding en commentaar. In verband met een weekendje weg iets minder uitgebreid dan je gewend bent, maar dat mag de pret niet drukken. Fijne week!

ACM consulteert concept-leidraad over regels voor onlineplatforms en zoekmachines | ACM.nl

De ‘platform to business’ (P2B) verordening is al een tijdje geleden ingevoerd: 2020. Destijds was het verhaal dat de leidraad over deze verordening later zou volgen. Afgelopen week is dan het concept-leidraad gepubliceerd “met uitleg over hoe de ACM de transparantieregels van de Platform-to-Business-verordening interpreteert. De concept-leidraad licht toe welke informatie onlineplatforms en zoekmachines moeten geven aan zakelijke klanten.”

Voor een buitenstaander lijkt dat allemaal maar lang te duren. En misschien is dat ook zo, maar het feit dat dit er ligt is natuurlijk goed nieuws.

“Met een leidraad willen we voor platformbedrijven duidelijk maken welke informatie ze moeten geven zodat hun zakelijke klanten weten wat ze van het platform kunnen verwachten. Zo kunnen ondernemers bepalen of en hoe ze het platform willen gebruiken”, zegt Manon Leijten, bestuurslid van de ACM. “We hebben ook een toegankelijke samenvatting van de belangrijkste regels gepubliceerd. Kleine ondernemers hebben vaak meer rechten dan ze denken.”

Weer een mooie stap in het transparanter maken van platformen en in hun kracht zetten van gebruikers.

How Amazon operates in education | code acts in education

Dat big tech (platformen) een steeds grotere rol spelen in onze publieke infrastructuur is geen nieuws en werd onder ander in het boek ‘De Platformsamenleving’ (hier open acces te downloaden) omschreven. De implicaties hiervan worden naar mijn mening zwaar onderschat hoe de ‘lock in’ van deze bedrijven in een eigen ecosysteem steeds groter en groter wordt.

In de blog ‘How Amazon operates in education‘ wordt ingegaan op een paper met als titel ‘Amazon and the New Global Connective Architectures of Education Governance‘. In het blog wordt het volgende gezegd over ‘Big tech’ and ‘state-like corporations’, wat ik relevant vond om integraal in deze editie te delen:

“One key implication we detail in the paper is the growing role of multinational ‘big tech’ companies in education, and the complex ways they are advancing longstanding reform efforts to privatize and commercialize public education, albeit through new techno-economic business models and practices. Social scientific and legal scholarship on private platforms and infrastructures has begun to contend with their growing social, technical and economic power, particularly their implications for key functions and processes traditionally considered the responsibility of state agencies or public sector organizations. As a corporate cloud company, Amazon is attempting to create market dominance and even monopoly power across a multitude of sectors and industries, raising sharp political and legal questions over the appropriate regulatory or antitrust measures to be taken.

Part of this competition is also for infrastructural dominance in education. The expansion of AWS signifies how the governance of the public sector and its institutions is becoming increasingly dependent on the standards and conditions set by multinational big tech corporations like Amazon and Google. Amazon is gathering significant power as what Marion Fourcade and Jeff Gordon term a ‘state-like corporation’. As a corporation with state-like powers, AWS can use its technical and economic capacity to influence diverse education systems and contexts, at international scale, and potentially to fulfill governance roles conventionally reserved for state departments and ministries of education.

As such, the continuing expansion of AWS into education, through the connective architecture we outline in the paper, might substitute existing models of governance and policy implementation with programmable rules and computer scripts for action that are enacted by software directly within schools and colleges rather than mandated from afar by policy prescriptions and proscriptions. As a state-like corporation with international reach and market ambitions, AWS is exceeding the jurisdictional authority of policy centres to potentially become the default digital architecture for governing education globally.”

Half miljoen voor vergelijker maaltijdbezorgers – Emerce

Maaltijd- en flitsbezorgers, maar ook taxi apps, bieden doorgaans weinig unieks. Klanten hebben meerdere apps op hun telefoon staan waar zij tussen wisselen en aanbieders werken doorgaans ook met meerdere platformen tegelijk. Technisch gezegd: de ‘switching costs’ voor vraag en aanbod zijn laag. En dat maakt je kwetsbaar.

Het artikel ‘The economics of food delivery platforms – What’s good for the platform is bad for the ecosystem‘ van expert Sangeet Paul Choudary geeft hier interessante inzichten over. Onderstaande afbeelding komt uit zijn blog.

Deze week kwam het nieuws voorbij over een investering in het platform Satelleat: een platform helpt consumenten overzicht te krijgen van het aanbod van restaurants. In het artikel wordt het platform als positief voor de maaltijdbezorgdiensten gepresenteerd, maar uiteindelijk maakt het de aanbieders wel een ‘commodity’ en nog makkelijker inwisselbaar 😉

Antitrust: Commission adopts Guidelines on collective agreements by solo self-employed people | European Commission

Interessante ontwikkeling in de vraagstukken rondom mededinging van zelfstandig werkenden. Er zitten nog wel wat haken en ogen aan deze guidelines, zoals Valerio De Stefano, auteur van onder andere het boek ‘Your Boss is an Algorithm’ in dit draadje op Twitter uitlegt.

Ik betwijfel overigens wel of het probleem rondom organisatie van zelfstandig werkenden door versoepeling van het mededingingsrecht (wat in Nederland ook al eerder werd doorgevoerd) is opgelost. Het is en blijft moeilijk om een dergelijke heterogene groep te verenigen, iets dat vakbonden ook merken. Wat niet zegt dat dit soort zaken niet moeten worden verbeterd: iedere drempel die wordt weggenomen is goed nieuws.

Online betaalbedrijf Mollie stapt in financieringen aan webwinkels | Telegraaf

Een interessante stap van online betaalbedrijf Mollie:

“Mollie gaat financieringen aanbieden aan webwinkels waarvoor het betalingsverkeer verzorgt. „Als betalingsdienstverlener hebben we goed zicht op de inkomsten van onze klanten en kunnen daarom makkelijker en zonder gedoe dit soort producten aanbieden”, zegt Rogier Schoute, chief product officer van Mollie. De aflossing gaat automatisch via de betalingen die via Mollies systemen bij de debiteur binnenkomen. Als vergoeding wordt 5 tot 10% toegevoegd bovenop de leensom, die normaal gesproken binnen een halfjaar wordt afgelost.”

Een interessante stap om op basis van de data die zij verzamelen het risico in te kunnen schatten en zo deze dienst aan te kunnen bieden aan de eigen klanten. Ik verwacht de komende jaren meer van dit soort integraties.

Event!

Women in Gig Work – October 27, 2022 – WageIndicator.org

Op donderdag 27 oktober van 14:00 – 15:30 (mede) organiseer ik namens de Wageindicator Foundation het online event ‘Women in Gig Work’. Bij deze een uitnodiging om deel te nemen!

Over het event:

According to the International Labour Organisation, the number of digital labour platforms has multiplied by five in just the last ten years. The Covid-19 pandemic has further accelerated the digitalisation of the workplace and the expansion of the gig economy across different sectors.

Gig work can offer women opportunities, for example, to enter or re-enter the labour market, earn an income, gain financial independence and flexibility… At the same time, however, many women across the world are encountering significant challenges in finding decent work in the gig economy.

Women in Gig Work is a two-part webinar event. The first webinar on 27 October will focus on domestic work, one of the sectors where digital platforms are expanding across the world. Domestic workers are, according to the National Domestic Workers Alliance (NDWA), the “original gig workers”. The sector is characterized for being highly informal, highly feminized and racialised, and for having precarious working conditions.

The second session of Women in Gig Work in March 2023 will focus on women’s experiences in online web-based platforms.

In de media

Zijn digitale platformen de toekomst van werk? – Goed geregeld werk | Podcast on Spotify

“Martijn Arets is expert op het gebied van platformen: online marktplaatsen die vraag en aanbod bij elkaar brengen. Ook werkgevers en arbeidskrachten worden op deze manier steeds vaker aan elkaar gekoppeld. Voor een klusje van een paar uur, tot werkzaamheden van een paar maanden of langer. Die ultieme flexibiliteit lijkt aantrekkelijk. Tegelijkertijd dienen zich ook allerlei nieuwe vragen aan, vooral als het aankomt op het opbouwen van sociale zekerheden. Denk aan arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of pensioen. Vakbonden en digitale platformen liggen al jaren met elkaar overhoop over deze thema’s. Zijn deze platformen eigenlijk wel wenselijk? Wat werkt wel en wat werkt niet? En kan deze relatief nieuwe manier van werken een rol spelen in de arbeidsmarkt van de toekomst? Hans Busstra verkent de wereld van digitale platformen samen met Martijn Arets, aan de hand van het begrip ‘duidelijkheid’. En dat leidt tot verrassende, nieuwe inzichten. ‘Goed geregeld werk’ is een podcast van Randstad Groep Nederland.”

‘Flitsbezorgers moeten stoppen en sluiten, maar daar trekken ze zich niks van aan’

Waar ze ook neerstrijken: flitsbezorgdiensten zorgen voor overlast. Bewoners en lokale bestuurders doen hun best om lawaaierige vrachtwagens en ‘hangkoeriers’ uit winkelstraten en woonwijken te weren. De flitsbezorgers bedenken van alles om te kunnen blijven. Tevergeefs.

Verdienmodel flitsbezorgers wankelt nu bestellingen teruglopen

Flitsbezorgers vinden steeds meer obstakels op hun weg. Lokale bestuurders verdrijven ze uit de binnenstad en investeerders draaien de geldkraan dicht. Nu blijkt uit nieuw onderzoek dat de bestellingen minder lucratief worden.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Afgelopen week had ik mijzelf opgesloten in een huisje in de bossen om aan een belangrijk paper te werken. Fijn om zo af en toe te (kunnen) doen. Verder druk bezig met het voorbereiden van de presentaties die in oktober en november komen gaan. Het wordt een druk (en leuk!) najaar. Voor deze nieuwsbrief wilde ik op de zondagavond een kort stukje schrijven over vakbonden en platformen. Je raad het al: het liep wat uit de hand. Daarom besloten om dit onderwerp het hoofd onderwerp van deze editie te maken. In een kleine 1.700 woorden (was ik maar zo productie bij het schrijven van papers ;-)) neem ik je mee in mijn gedachte rondom vakbonden, platformen en de toekomst van vakbonden. Fijne week!

Waarom het concept ‘vakbond’ onmisbaar is de platformeconomie, maar de oplossing echt uit een andere denkwijze moet komen.

Vakbonden en platformen: een combinatie die in deze nieuwsbrief met grote regelmaat voorbijkomt. Als je deze nieuwsbrief volgt, dan zul je weten dat ik kritisch ben op de houding van vakbonden richting platformen en in het bijzonder FNV, aangezien deze bond in Nederland het onderwerp platformen heeft toegeëigend. Mijn kritische houding komt omdat de bond, naar mijn mening, sterk aan selectieve verontwaardiging doet en in een strijd tegen schijnzelfstandigheid schijnzekerheid promoot.

Zo ontkent FNV bij de zaak tegen thuisschoonmaakplatform Helpling dat de zwarte markt bestaat, ‘vergeet’ het in de zaak tegen Uber Taxi dat de taximarkt een zzp-markt is en laat het door de bijna obsessieve focus op de contractvorm veel belangrijke en relevante onderwerpen voor werkenden, ook buiten de platformeconomie, liggen. De enige rationele logica achter deze strategie die ik kan bedenken is dat de bond enerzijds al het flexwerk in een uitzendconstruct wil dwingen en vervolgens dit uitzendconstruct duurder en minder flexibel te maken. Een soort indirecte weg naar wat zelfs de koning zijn mond uit kon krijgen tijdens prinsjesdag: het vaste contract als de norm. Dit terwijl al lang duidelijk is dat er voor de arbeidsmarkt geen ‘one size fits all’ oplossing bestaat en dat het debat meer moet gaan om de onderliggende waarden (zekerheid, wederkerigheid, stabiliteit) in plaats van juridische vakjes. En intussen zijn het vooral de juristen die de winnaar zijn in deze strijd. Alleen behoren die nu juist niet tot de kwetsbare groep waar we ons zorgen om zouden moeten maken ;-).

Wanneer je mijn eerdere nieuwsbrieven en bovenstaand betoog leest, zou je kunnen denken dat ik tegen vakbonden ben. Dat is absoluut niet waar. Tijdens een event over loopbaanontwikkeling in de arbeidsmarkt zei ik gekscherend dat eigenlijk iedere werkende automatisch lid zou moeten zijn van een vakbond. De vakbondsbestuurder in de zaal viel bijna van zijn stoel. Ik ben heel erg voor het concept vakbond: het centraliseren van een gefragmenteerde markt (= groep werkenden) en hiermee schaalvoordelen benutten en streven voor een kleinere disbalans in macht tussen twee groepen. Hoe meer mensen zich organiseren: hoe beter. Dat is bijvoorbeeld ook een van de redenen dat ik al jaren de ontwikkelingen van platform coöperaties volg en hier in November voor naar Rio de Janeiro vlieg om de laatste ontwikkelingen over dit vakgebied aan te horen.

In de auto naar een bruiloft afgelopen weekend luisterde ik de Radio 1 podcast ‘Vroeg’ met als titel ‘Waarom zijn vakbonden onmisbaar‘. Ik vond het een interessante, hoewel ook aardig conservatieve, aflevering dat een mooi inkijkje geeft in hoe vakbonden denken. Het was jammer dat de gasten beiden redelijk conservatieve vakbond denkers waren. Op de vraag ‘maar wat doen jullie nu concreet van mij als werkende’ kwam geen concreet antwoord. En de ideeën om meer leden te werven kwamen neer op ‘dan maar iets op social media’ of ‘we organiseren een feest met Armin van Buren, want daar komen mensen wel op af’.

Met de titel van de podcast ben ik het eens. En we mogen niet vergeten welke belangrijke rol bonden in het verleden hebben gespeeld en de oprechte passie van vakbondswerkers vandaag de dag, intrinsiek gemotiveerd, hun idealen nastreven. Een conservatief institutioneel geluid geeft vaak niet de nuance van de individuen die het collectief vormen weer. En ik heb het gevoel dat binnen het conservatieve instituut geen, of in ieder geval te weinig, ruimte is voor individuele stemmen en initiatieven voor een andere koers.

Er is wanneer je naar de titel van de podcast kijkt één belangrijke nuance die wat mij betreft wordt overgeslagen: het verschil tussen ‘de huidige vakbond’ en ‘het concept vakbond’. En het gemak hoe de ambassadeurs van ‘de huidige vakbond’ hun oplossing en legitimiteit als vanzelfsprekend ervaren. En dat is zonde, omdat ik denk dat we op een heel andere manier naar het concept vakbond moeten kijken. Aan de hand van een paar artikelen die ik de afgelopen tijd tegenkwam wil ik wat inspiratie bieden. Inspiratie om op een andere manier een collectief te organiseren én om te laten zien dat het concept vakbond verre van dood is.

Etsy sellers eye forming a union after going on strike

Als gevolg van het verhogen van de commissies op verkoop platform Etsy gingen verkopers in staking: zij sloten collectief hun virtuele winkel en verzamelden handtekeningen.

The gig workers fighting back against the algorithms | MIT Technology Review

Vorige week deelde ik mijn analyse over dit stuk in mijn nieuwsbrief. “In Jakarta, ride-hailing giant Gojek’s fleet of motorbike taxi drivers are building worker power through worker community. The more tech-savvy in the driver communities have developed an entire ecosystem of unauthorized apps that help drivers tweak and tune their accounts, Qadri says. Some are relatively trivial, built simply to eliminate a reliance on Gojek’s engineering team: they enlarge the text on the app’s user interface to improve its readability, or help drivers accept jobs automatically, a feature Gojek has by now incorporated.

But the most popular, with more than half a million downloads, spoof a phone’s GPS. They can give the illusion that a driver who is resting is still working. This can avoid penalties for sick time or help quickly graduate an account to higher levels with more earning potential. Such apps can also give drivers access to places with high customer demand without requiring them to muscle into crowded spaces.”

Up&Go: Facilitating local worker cleaning coops with a shared platform

Een mooi voorbeeld van een succesvolle platform coöperatie in New York: Up&Go. Een platform voor thuisschoonmaaksters, waarbij de schoonmaaksters eigenaar én bestuurder zijn van het platform waarvan zij afhankelijk zijn. Ik interviewde en van de oprichters tijdens een bijeenkomst in Londen in 2018.

Kenmerkend aan deze casus is dat deze wordt ondersteund door verschillende instituties.

Analyze your pay now with the new Driver’s Seat website

Een mooi initiatief: Driver’s Seat. Een coöperatie waar bezorgers hun data inbrengen. Deze data wordt gepoold en geeft de bezorgers en chauffeurs vervolgens waardevolle ‘data insights’ terug, waardoor zij beter geïnformeerde beslissingen kunnen nemen.

Data poolen om de informatiepositie te verbeteren zie je overigens meer gebeuren. Een vergelijkbaar voorbeeld is de ‘Worker Info Exchange‘, zie zich omschrijft als: “a non profit organisation dedicated to helping workers access and gain insight from data collected from them at work.”. Naast het geven van inzichten, wordt de data ook gebruikt in rechtszaken tegen platformen als Uber.

Met behulp van de data worden de ‘black box algoritmes’ gereengineerd. Oftewel: met terugwerkende kracht uitgeplozen. Wat al tot de nodige successen in de rechtszaak heeft geleid.

De werkerscoöperatie

Een interessant model dat in 2019 voorbij kwam is het concept van de werkerscoöperatie. Hierbij verenigen de platformwerkers van een bepaald platform zich automatisch in een coöperatie, om zo als één stem te kunnen onderhandelen met het platform. Aan de hand van een artikel in het FD over dit concept schreef ik het stuk ‘de coöperatie als vakbond 2.0‘, waarbij ik ook het Belgische SMART aanhaal:

“Smart is een werkerscoöperatie waar je terechtkan met je professionele projecten. Om je economische activiteiten onbezorgd te kunnen ontplooien, stelt ze gedeelde middelen en tools ter beschikking. Door voor Smart te kiezen, kan je als werknemer een beroep doen op de sociale zekerheid en toch in alle vrijheid ondernemen.

Bovendien maak je deel uit van een gemeenschap die ijvert voor een nieuwe beroepswereld en waardig werk verkiest boven kapitaal.”

SMART zou zich kunnen ontwikkelen als een Vakbond 2.0. Of een vakbond 1.0 zou zich kunnen ontwikkelen tot een soort SMART: het is maar net welk uitgangspunt je kiest.

Hoe het Zweedse Unionen laat zien hoe vakbonden en platformen prima door één deur kunnen – ZiPconomy

Een ander mooi voorbeeld van hoe je als vakbond anders na kunt denken over data en platformen komt naar voren in dit stuk dat ik in 2019 schreef na aanleiding van een bezoek aan de Zweedse vakbond Unionen. Zo denken zij na over hoe je cao afspraken kunt borgen in het algoritme van een platform.

De Zweedse UWV werkt intussen al een aantal jaren aan een ‘digital backpack for gigworkers‘, waarmee zij een ‘data rugtas’ voor platformwerkers bouwen. Ondanks dat zij voortvarend van start zijn gegaan, is het project na vijf jaar nog niet live. Intussen heb ik zoals je mogelijk weet een eigen initiatief rondom data delen gestart: KlusCV. Deze standaard in het delen van data met werkenden heeft inmiddels impact op meer dan 50.000 platformwerkers in Nederland.

Ondernemer Belgraver wil met werknemerscoöperatie arbeidsmarkt vlot trekken

Ik loop al een aantal jaren met het idee om een blog te schrijven over de vakbond van de toekomst. Met de centrale vraag: ‘als vakbonden een vast contract zo belangrijk vinden, waarom zijn zij zelf niet de grootste werkgever van Nederland?’. Bottom line komt het idee er op neer dat een vakbond met honderdduizenden leden deze doelgroep veel meer kan bieden dan dat het nu doet en bijvoorbeeld ook het collectief kan gebruiken voor scholing, afdekken van risico’s, etc. Even los van de vraag of het een wenselijk scenario is, zou de vakbond als het echt wil de grootste werkgever van het land kunnen zijn.

Een initiatief dat hier in de buurt komt is het initiatief van Edward Belgraver en heet de werknemerscoöperatie. “Iedere organis
atie die meedoet geeft alle werkenden, in vaste dienst of zzp’er, meteen een vast contract tot aan het pensioen.”

“De coöperatie zorgt ervoor dat werknemers inkomenszekerheid hebben, geestelijk en lichamelijk in staat zijn om werk te verrichten en dat de leden preventief worden geholpen aansluiting te houden bij de arbeidsmarkt.”

Belgraver bouwt hiermee als het ware een parallel systeem buiten de bestaande instituties om: ,,De coöperatie is risicodragend voor de werknemersverzekeringen; het ‘UWV’ organiseren we zelf. Daarom kost het niemand iets extra. Met dat geld bouwen we eigen fondsen om in onszelf te blijven investeren en de grote risico’s te verzekeren. Investeren in onze ontwikkeling, in onze persoonlijke groei, in onze kansen op de arbeidsmarkt, in ons werkgeluk en daarmee in een gelukkigere en evenwichtigere samenleving.”

Dit in samenwerking met Arbodienstverlener GOED, de Fast Forward Groep, ABN Amro en AIG. Begin 2023 gaat het initiatief van start.

Resumé

Bovenstaande voorbeelden geven aan dat het concept vakbond springlevend is. Op zich ook niet gek: de middelen om zelf te organiseren zijn meer dan ooit aanwezig en toegankelijk. Waarbij het de vraag is of de bestaande bonden de omslag kunnen maken naar een nieuw model, of dat er (een lappendeken aan) initiatieven ontstaat die inspelen op de vraag van het moment.

Hierop voortbordurend zou ik zeggen dat een/de vakbond zelf ook de platformgedachte zou moeten toepassen. Een faciliterende organisatie die anderen in staat stelt zich te organiseren. Die middelen, een toolkit, ondersteuning en kennis beschikbaar stelt. Die durft mee te investeren in initiatieven als coöperaties. En die standaarden en misschien zelfs een soort van appstore de drempels om te organiseren verlaagt, standaarden zet en op een heel andere manier de toegevoegde waarde biedt aan de werkende.

Bij nader inzien kom ik terug op mijn uitspraak dat iedereen automatisch lid moet worden van een vakbond. Initiatieven als De Werkvereniging laten bijvoorbeeld zien dat het ook zonder honderdduizend leden kan. Want volgens mij zijn het juist de inkomsten vanuit lidmaatschappen (icm het ’tekengeld’ bij cao’s) misschien juist wel dé reden dat de huidige vakbonden niet innoveren: het maakt ze lui en er is geen noodzaak. Een doodzonde: het concept vakbond is te belangrijk om te laten verslonzen. Dus (aspirant) vakbonden: neem je verantwoordelijkheid, toon ambitie en laat je niet in slaap sussen door het saldo op de bankrekening en de inkomsten uit (voor 40 procent gepensioneerde!!!) leden. Neem de verantwoordelijkheid die je hebt opgeëist. Je vertegenwoordigd niet alleen het verleden, maar ook het heden en zeker de toekomst. Er is zoveel meer mogelijk.

Goedemorgen! Deze week verschijnt mijn nieuwsbrief een dagje later: afgelopen zondag avond moest ik een kast via Marktplaats in Apeldoorn ophalen. Wat een mooie platform is dat toch ook: mijn halve huiskamer staat vol met mooie meubels uit heel het land. Daarom met een dag vertraging deze nieuwe editie.

Vorige week een mooie week gehad, o.a. met een bijdrage aan het “DLF Lab: Duurzame Loopbanen voor Flexwerkers – Praktijk ontmoet de Wetenschap”. Ook ontving ik leuke en goede reacties op mijn oproep voor input bij het ‘exit to community’ stuk dat ik schreef in mijn vorige nieuwsbrief. Dank hiervoor. Vandaag ben ik de hele dag met een team van de Provincie Zuid Holland op pad in de verkenning ‘provincie als platform’. We gaan nu ook echt concreet aan de slag en zijn te gast bij Freshheads in Tilburg.

Volgende week een weekje geen nieuwsbrief: ik zit dan in de voorbereiding voor een 4-daagse waar ik 4 dagen mijzelf opsluit in een huisje in de bossen (wees gerust, ik neem hout mee voor de haard en wijn & hapjes) om aan een belangrijk paper te werken mbt een van de onderzoeken rondom KlusCV. Er zijn overigens concrete plannen en ambities om deze onderzoeken te bundelen in een proefschrift. Hopelijk kan ik daar over een paar maanden wat meer over vertellen.

Voor nu: fijne week! (ok: twee weken).

The gig workers fighting back against the algorithms | MIT Technology Review

“In Jakarta, ride-hailing giant Gojek’s fleet of motorbike taxi drivers are building worker power through worker community.”

Een waanzinnig uitgebreid artikel over de context waarin platformen als Gojek in Indonesië opereren. Er wordt omschreven dat in Jakarta al vele communities van riders waren voordat de platformen opkwamen. Een grote verbondenheid, georganiseerd in fysieke hubs in de stad. En hoewel dit type platformen vooral zijn ontworpen om de rider te isoleren en hiermee optimaal te profiteren van het creëren en in stand houden van informatie asymmetrie, waren het juist die communities die de riders weerbaar maakten tegen de algoritmische truukjes van het platform.

Hierbij een fragment uit het stuk: “The more tech-savvy in the driver communities have developed an entire ecosystem of unauthorized apps that help drivers tweak and tune their accounts, Qadri says. Some are relatively trivial, built simply to eliminate a reliance on Gojek’s engineering team: they enlarge the text on the app’s user interface to improve its readability, or help drivers accept jobs automatically, a feature Gojek has by now incorporated.

But the most popular, with more than half a million downloads, spoof a phone’s GPS. They can give the illusion that a driver who is resting is still working. This can avoid penalties for sick time or help quickly graduate an account to higher levels with more earning potential. Such apps can also give drivers access to places with high customer demand without requiring them to muscle into crowded spaces.”

Het lange artikel is de moeite van het lezen meer dan waard. Omdat het een mooi inzicht geeft aan de impact van platformen in landen waar de instituties anders georganiseerd en ontwikkeld zijn. Het probleem (of beter: de gemiste kans) in het platform debat is namelijk dat wanneer er over ‘global’ wordt gesproken, men het eigenlijk alleen maar over Europa en de VS heeft. Daarnaast geeft het een mooi inzicht hoe door te organiseren er een betere balans kan worden gecreëerd tussen werker en platform. Hoewel het natuurlijk ook helpt wanneer er goede regelgeving is die bepaalde ongewenste handelingen van het platform simpelweg verbied.

FNV mag vonnis in Uber-zaak niet ten uitvoer leggen

Deze had ik even gemist tijdens mijn vakantie, maar toen ik wat documenten rondom rechtszaken aan het opzoeken was (sommige mensen hebben rare hobby’s, ik weet het…) kwam ik ook deze uitspraak tegen. Op 13 september 2021 oordeelde de rechter dat Uber chauffeurs werknemer zijn. Uber ging in hoger beroep, maar zou wel al per direct de chauffeurs in dienst moeten nemen. Dat hoeft nu dus niet: Uber mag de  einduitspraak in de hoger beroepszaak afwachten. Lees ook dit verslag van Het Parool over de zitting. De finale uitspraak wordt door FNV in het voorjaar van 2023 verwacht.

Op 23 december dit jaar wordt de uitspraak van de hoge raad in de zaak rondom Deliveroo verwacht. Q4 2022 en Q1 2023 zullen er dus (eindelijk) definitieve oordelen worden geveld over deze bedrijfsmodellen.

Is employment status compatible with the on-demand platform economy? Evidence from a natural experiment (PDF)

Op het moment dat de rechter besluit dat de platformwerkers die via Deliveroo of Uber Taxi rijden wel degelijk werknemer zijn, dan zal dit een grote impact hebben op deze sectoren. De platformen waarschuwen niet heel verrassend (met cijfers uit eigen onderzoek) voor een massale verlies van werkgelegenheid (75.000 wanneer dit Europees wordt doorgevoerd) en een grote klap voor de economie (800 miljoen). De vakbonden hebben er vertrouwen in dat in deze schaarse arbeidsmarkt iedereen toch wel aan de bak komt.

De vraag die vaak wordt gesteld is: kan platformwerk ook vanuit een dienstverband. Kan de flexibiliteit ook worden geboden aan niet-freelancers. Het korte antwoord hierop is: ja. Het lange antwoord:it depends ;-). Dat is natuurlijk flauw, maar er zijn veel  variabelen die niet eenvoudig in een ja/nee discussie kunnen worden gevangen. De arbeidsmarkt is complex, hoe graag iedereen ook wil doen lijken dat dat niet het geval is.

In het geval van Deliveroo weten we dat het in dienst nemen van bezorgers kan werken, aangezien Deliveroo in Nederland in de eerste periode de koeriers gewoon in dienst had, om vervolgens naar het freelance model over te stappen. Andersom kan ook. In dit paper (PDF) wordt een casus behandeld van “a US-based package delivery platform that shifted a subset of its workers from independent contractors to employees.”.

De conclusie (zonder detail en nuance): “We find that after the transition to employment, scheduling flexibility was retained and part-time drivers’ total working hours increased. We also find that the switch to employee status increased the firm’s operational efficiency. We conclude that employment status can be a feasible option for on-demand platform companies.”

Let wel op: dit gaat specifiek om een delivery platform: de resultaten zeggen dan ook weinig over ander type platformen. Daarnaast zijn er veel variabelen niet in het onderzoek meegenomen. Maar het stuk is zeker interessant om te lezen.

MrBeast Burger sees thousands fill shopping centre – BBC News

Een ontwikkeling die ik tot voor kort nog weinig volgde is die van de ‘creator economy’. Een trend waar individuele namen (influencers) een schare fans/ambassadeurs aan zich binden met content die zij creëren en dit vervolgens ‘monetizen’.

Fast Company schreef hier het volgende over: “More than 50 million people globally consider themselves content creators, and the market size has grown to well over $104 billion. Investors poured a record $1.3 billion into the space. And there’s even been a stronger middle class, with a 41% of creators earning a living wage ($69,000 annually or more) year-over-year.”

Waarom dit dan nu toch mijn interesse heeft? Ten eerste omdat deze creators hun positie hebben kunnen verkrijgen door (heel) slim gebruik te maken van platformen. Hiermee omzeilen zij de traditionele kanalen en bouwen zij hun eigen netwerk en imperium op. Maar vooral omdat zij heel slim gebruik maken van nieuwe diensten om hun naam aan te verbinden en zo, zonder zelf te hoeven investeren in de resources, nieuwe diensten en producten kunnen aanbieden.

Een voorbeeld hiervan, die deze week op Marketingfacts voorbij kwam, is MrBest Burger: een hamburger merk dat is opgezet door YouTuber Jimmy “MrBeast” Donaldson. Hij gebruikte zijn bekendheid via zijn 100 miljoen abonnees (!!!) om in 2020 een eigen burger merk te lanceren. Dit merk werd bezorgd vanuit 1.000 locaties (ghost kitchens) wereldwijd. Je kunt dit zien als ‘kitchens as a service’. Vorige week opende hij zijn eerste fysieke locatie. Meer dan 10.000 mensen stonden in de rij voor een eerste burger.

Een voorbeeld van een nieuwe dienst die specifiek op deze doelgroep is ontwikkeld is Niche:  “Niche plans to make money by helping creators find larger audiences of paying customers.”

In het artikel:  “The founders of a new social network called Niche believe the next generation of social networks might cater to online communities formed around more specific interests, such as hobbies or creator businesses.  <….> It also allows creators, such as artists or writers or musicians, to issue NFTs representing their work, which group members can buy and resell. Since a DAO is a smart contract, the financial tokens created and exchanged on the platform can be structured so that Niche takes small cut of sales.”

Een interessante ontwikkeling om te blijven volgen.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Afgelopen week weer mooie stappen met verschillende onderzoeken gemaakt (hierover later meer nieuws…) en weer een aantal nieuwe projecten in de steigers gezet. Ook aan een nieuw boek idee gewerkt rondom oplossingen voor de platformeconomie. We zijn erg goed in het benadrukken wat er fout gaat, dat de projecten die een positieve bijdrage leveren weinig aandacht krijgen. Het lijkt mij leuk om een stuk of 20 portretten te maken van initiatiefnemers die ieder op hun eigen manier een positief verschil willen maken. Ook letterlijk portretten: van iedere geïnterviewde maak ik dan zelf een bijzondere kunstige foto. Verwacht trouwens niet dat dit heel snel klaar zal zijn: als dit doorgaat gok ik begin 2024. Mijn agenda is best knus zal ik maar zeggen.

Ook deze week weer een paar stukken verzameld en voorzien van mijn duiding en commentaar. Mooie week!

Deliveroo stopt, maar de bezorgers gaan zelfstandig door: ‘Dít is vrijheid’

Nu Deliveroo weg gaat uit Nederland is dit een goede aanleiding om na te denken over een aantal onderzoeken en discussies rondom de situatie dat een platform een land verlaat.

In de nieuwsbrief waar ik het vertrek van Deliveroo analyseerde deed ik al een eerste oproep/voorzet: “Het zou ontzettend interessant zijn om in een samenwerking tussen de betrokken partijen en onafhankelijke onderzoekers om de 4.500 bezorgers die via het platform rijden in kaart te brengen en hen te volgen over een langere periode na het vertrek van Deliveroo. Dit zal enorm waardevolle inzichten geven op de vraag wat het alternatief is van dit type platformwerkers? Gaan zij er op vooruit, achteruit, of blijft het hetzelfde? Het ‘ontslaan’ van 4.500 bezorgers (een ontzettend heterogene groep werkenden) is een unieke gebeurtenis en aanleiding om een dergelijk onderzoek te starten. Dit zal enorm waardevolle inzichten opleveren en bijdragen aan het debat om de arbeidsmarkt. Ik daag iedereen die hier iets mee kan, wil of moet zich hier voor in te zetten.”

Een andere interessante vraag is wat er met het gat dat het platform na vertrek achterlaat gebeurt. Geeft dit ruimte voor nieuwe initiatieven? Of wordt deze ruimte ingenomen door bestaande spelers?  Aanleiding van deze vraag is het artikel in De Volkskrant waarin een aantal koeriers de plannen prijsgeeft na vertrek van Deliveroo met een eigen, op lange termijn mogelijk zelfs coöperatieve, bezorgservice te komen. Een interessant idee waar in het verleden ook wat andere voorbeelden van te vinden zijn. Een bekend voorbeeld is Ride Austin: een taxi coöperatie die ontstond toen Uber en Lyft Austin (Texas) ontvluchtten na nieuwe regelgeving. Dat er weinig succesvolle voorbeelden (om eerlijk te zijn: ik ken er geen één), laat ook zien dat het een mooie gedachte is, maar ontzettend lastig succesvol uit te voeren is.

Dan een stap verder. In bovenstaand verhaal gaat het om reacties van platform gebruikers, maar is er niet nagedacht over de rol van het platform bij deze ‘exit’. Oftewel: kan een platform gebruikers faciliteren om het platform (deels) voort te zetten na vertrek? En juist hier is, ook in het geval van Deliveroo, ruimte voor een interessant experiment. Want wat als het platform deze mogelijke ‘exit’ in het design van het platform meeneemt en bij vertrek (om welke reden dan ook) een draaiboek heeft klaarliggen om de verzamelde resources (data, klantcontacten, mogelijk software, etc.) terug te geven aan hen die hier aan hebben bijgedragen. In mijn boek Platformrevolutie ga ik al in op deze zogenaamde ‘exit by design’ principes. Hier onder twee fragmenten:

“De Amerikaanse assistent professor Nathan Schneider is een grote fan van coöperatieve en bottom-up initiatieven. Hij publiceerde onder andere een blog met het concept ‘exit to community’. Waar start-ups en ondernemers doorgaans hun inspanningen in het bedrijf verzilveren met een beursgang of overname, stelt hij voor dat platformondernemers het bedrijf aan de gebruikers verkopen. Dit concept kreeg veel aandacht toen het in 2017 slecht ging met Twitter en Nathan een campagne #BuyTwitter lanceerde. Daarmee dwong hij het bedrijf een studie te doen naar (meer) democratisch eigenaarschap van het platform. Ik zie zelf veel mogelijkheden in een model met een ‘multi stakeholder buyout’. Wat ik nu vaak zie gebeuren, is dat tech ondernemers een succesvol product bouwen, vervolgens verveeld raken en hun bedrijf verkopen aan bijvoorbeeld Google om zo eenvoudig de continuïteit te borgen en de opgebouwde waarde voor henzelf en de medewerkers te kapitaliseren. Ik weet zeker oprichters gevoelig kunnen zijn voor de mogelijkheid dat verschillende stakeholders, mogelijk ook de overheid, het bedrijf overnemen.”

En:

“Nu het aantal platformen groeit en organisaties steeds vaker klant worden van platformen, is het nuttig om vanaf dag één na te denken over een exit scenario. Hoe is de continuïteit van de data en transacties geborgd op het moment dat het platform om welke reden dan ook stopt? Misschien voor jou als platformeigenaar niet het scenario waar je het eerst aan wilt denken, maar tegelijkertijd wel een unique selling point voor gebruikers. Zeker voor degenen die dat stukje extra zekerheid en professionaliteit weten te waarderen.”

Nu de vakbonden vast al met Deliveroo in gesprek zijn over het vertrek, zou het ontzettend interessant zijn om dit scenario verder te verkennen. Natuurlijk doe je dit liever pro-actief bij het design van het platform, maar het vertrek en de onderhandelingen die hierbij komen kijken zijn natuurlijk ook een goede aanleiding. Voor Deliveroo liggen er kansen om, zonder dat het echt pijn doet, de Nederlandse gebruikers tegemoet te komen voor de waarde die zij in het platform hebben gestopt en voor de vakbond is het een mogelijk interessant onderwerp om mee te nemen in de onderhandeling. Hier ligt dan, wat mij betreft, voor de vakbond ook een rol om deze hierna op te richten platform coöperatie te faciliteren en hiermee de werkenden echt van dienst te zijn. Ook omdat de succesvolle platform coöperaties die ik ken op een uitzondering na allemaal gesteund werden door vakbonden of andere sociale instituties. Dus ook voor een vakbond een waanzinnig experiment om zichzelf laagdrempelig opnieuw uit te vinden.

Hoe dit exact vorm te geven? Ik heb geen idee. Maar gelukkig hoef ik ook niet alle oplossingen in mijn eentje te bedenken 😉 Daarom ben ik voornemens om later dit jaar hier een workshop omheen te organiseren om met alle stakeholders hier over door te praten. Heb je interesse? Heb je ideeën? Reply dan op deze mail.

De Ondernemer | 10 tips voor een succesvolle crowdfunding

“Crowdfunding is veel meer dan alleen geld ophalen, zo schreef Niels Meijssen al in zijn vorige blog. Het is ook je ideale marketingkanaal, validatie voor je idee en het levert een trouwe achterban op. In deze blog deelt Meijssen tips voor het voeren van de campagne zelf. Dit zijn de lessen die hij met Moonback leerde door in 2020 en 2022 een crowdfunding te doen waarmee hij in totaal 4,3 miljoen euro ophaalde dankzij 3.590 investeringen.”

Mooi inkijkje in de succesvolle crowdfunding campagnes van Booking uitdager Moonback. Veel mensen denken dat crowdfunding een kwestie is van je plan op het platform zetten, achteroverhangen en wachten tot het geld binnenkomt, maar dat is natuurlijk grote onzin. Ik heb zelf 4 crowdfunding campagnes voor mijn projecten gedaan en in enkele honderden campagnes geïnvesteerd (om van te leren, zoals ook bij Moonback) en ik kan iedereen die iets wil leren van crowdfunding dit ook te doen.

De tips en lessen van Moonback:

1. Reken op 4 tot 6 maanden doorlooptijd – een succesvolle campagne voorbereiden en uitvoeren kost tijd. Heel veel tijd.
2. Ken de grootheden van je campagne – voor elke €100.000 aan funding hadden zij ongeveer 3.500 bezoekers nodig op de campagnepagina, wat resulteerde in zo’n 80 investeerders. Hiermee lag de gemiddelde conversie op 3% en de gemiddelde investering op €1.250.
3. Deze vuistregel helpt je doelbedrag bepalen – middels een enquete onder de abonnees van de nieuwsbrief werd gepolst wie voor hoeveel wilde investeren. Volgens Moonback moet 30% van de funding uit het eigen netwerk komen.
4. Werk met tussendoelen – leg duidelijk uit waar je het geld voor nodig hebt en communiceer successen.
5. Goede content is geld waard – Investeer in goede design en content, dat helpt mee in het creëren van vertrouwen.
6. Schreeuw het niét direct van de daken – of zoals ik het altijd zeg: niemand wil dansen op een lege dansvloer.
7. De crux zit in het midden – De moeilijkste fase van de campagne is nadat je een vliegende start hebt gemaakt dankzij je bestaande achterban.
8. Hou vol, de campagne volgt een s-curve – Hou vol…
9. Een beller is effectiever – Persoonlijk contact is belangrijk.
10. De campagne is slechts het begin – Blijf ook na de campagne communiceren en een crowdfundingcampagne is natuurlijk pas succesvol wanneer de doelen zijn bereikt en de investeerders hun rendement hebben ontvangen.

Adviescommissie kritisch over Europese ontwerprichtlijn platformwerk – ZiPconomy

“Een belangrijk Europees comité is kritisch op de Europese ontwerprichtlijn voor platformwerk. De adviescommissie vreest dat de richtlijn geen recht doet aan snelle ontwikkelingen in de digitale markt en criteria te snel achterhaald raken.”

Voor mij niet echt een verrassing en ik heb vaak het gevoel dat degenen die het debat hier over voeren er ook niet echt in geloven dat dit gaat werken. Wat ik vooral zonde vind is dat de richtlijn het rechtsvermoeden combineert met de oplossingen rondom transparantie van algoritmes. Juist omdat ik in die tweede ontzettend veel waarde zie. En ik denk dat die eerste redelijk kansarm is, aangezien het een pleister op een breder debat is en hierdoor eenvoudig is om te omzeilen.

“Je wordt sneller aangenomen met een skillspaspoort”

In mijn onderzoek in 2021 naar de portabiliteit van reputatiedata heb ik ook veel gekeken naar skillspaspoorten. Portabiliteit en dit soort paspoorten hebben een vergelijkbaar probleem: het wordt snel complex, waardoor het lastig van de grond komt. Interessant dus om te zien dat uitzendplatform YouBahn een eigen skillspaspoort heeft geïntroduceerd:

“Alle flexwerkers bij Youbahn begonnen met een blanco paspoort, waarin ze zelf hun diploma’s en werkervaring uploadden. Vervolgens startte het gedeelte met de skills. Als iemand heeft gewerkt bij een opdrachtgever, beoordeelt de werkgever de flexwerker op soft skills en een sterrenrating. Daarbij kunnen ze kiezen uit een vast palet van skills, zodat de skillsset uniform blijft. En andersom: de flexwerker beoordeelt ook de opdrachtgever. Wel krijgt een serveerster een andere skillsset ter beoordeling dan een logistiek medewerker. Naast de sterrenrating kan de opdrachtgever een begeleidende tekst schrijven. “Daar maken we een woordcloud van, dat maakt het skillspaspoort persoonlijker”, zegt Huininga.

Een opdrachtgever kan binnen de aanmeldingen zoeken op skills. “Zo kan een serveerster die klantvriendelijk is, ook worden gekozen als hotelreceptionist”, zegt Huininga. Werkgevers worden zo geholpen om mensen te kiezen die in eerste instantie niet lijken te matchen op basis van werkervaring, maar wel op basis van vaardigheden. In de strijd om personeel een handige tool. “Ik hoop hiermee Nederland wakker te schudden en aan te tonen dat je op basis van competenties en motivatie de juiste mensen kunt werven”, aldus Huininga. De opdrachtgevers bij Youbahn zijn in ieder geval enthousiast.”

Een mooi initiatief. Waarbij het natuurlijk niet meer dan logisch is dat de werkende dit paspoort ook mee kan nemen naar andere werk- en opdrachtgevers.

Gender pay gaps far worse for women in the gig economy, says study | World Economic Forum

“Women working in the fast-growing gig economy are being paid far less than men, according to a study of freelance workers in the US.”

Een aantal punten uit dit rapport:

• The gender pay gap is far worse for women who freelance than for those in full-time employment, a US study shows.
• Men working in some sectors of the gig economy charge an average of 48% more than women.
• Accounting and consulting is the sector with the widest pay gap for freelancers.
• Unequal pay contributes to gender disparities which will take 132 years to address at the current rate of progress, says World Economic Forum’s Global Gender Gap Report report.

In 2023 zal ik met het team van de Wageindicator Foundation een online webinar over dit onderwerp organiseren. Stay tuned…

Award

Ik ben altijd wat sceptisch over prijzen. Als ik ergens voor wordt genomineerd is mijn eerste vraag dan ook altijd: hoe serieus is deze award? In dit geval behoorlijk serieus en iets waar ik trots op mag zijn.

Het paper “Online labor platforms versus temp agencies: what are the differences?”, welke ik samen met Jeroen Meijerink van de Universiteit Twente schreef, heeft  de ‘Outstanding Paper Award’ gewonnen. In dit paper omschrijven we de verschillen tussen uitzendbureaus en platformen en uitzend- en freelanceplatformen.

Het paper is hier (open access) te downloaden en op ZiPconomy hebben we een (heel) uitgebreide blog over dit onderzoek gepubliceerd.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Afgelopen week flink in de weer geweest met onderzoek en het vormgeven van de minor Platformeconomie die in November bij de Haagse Hogeschool van start zal gaan. Daarnaast ook veel aanvragen voor presentaties voor het eind van het jaar ontvangen: het gaan nog drukke (maar ook leuke) maanden worden. Deze week start ik een online cursus: ‘Cooperate to Own the Future‘. Over coöperaties en Web3. In November zal ik een congres in Rio de Janeiro over dit onderwerp bijwonen, omdat ik denk dat de combi van coöperaties en Web3 ontzettend interessant is.

Intussen ook aan het nadenken over de toekomst van deze nieuwsbrief. Mogelijk op termijn naar 1x in de 2 weken en ook meer eigen content als een podcast. Genoeg ideeën. Heb je tips of wensen: deel deze dan als reply op deze mail.

Veel leesplezier en fijne week!

Alibaba, ByteDance Share Details of Algorithms With Beijing for First Time – Bloomberg

Algoritmes staan bekend als een ‘black box’: de gebruikers, maar ook beleidsmakers, hebben doorgaans geen idee wat er zich onder de motorkap van een platform afspeelt. Die onduidelijkheid is om meerdere redenen niet wenselijk. Zo kan het platform keuzes maken die niet in het belang zijn van de gebruiker (vraag en aanbod) en kan de onduidelijkheid ook voor gebruikers die afhankelijk zijn van een platform voor stress zorgen. Er wordt al flink wat jaren gesproken over hoe dit op te lossen. Zo organiseerde ik in 2019 een workshop over de ‘algoritme accountant’ en ontwikkelde de Utrecht Data School de ‘Impact Assessment Mensenrechten en Algoritmes‘. Transparantie en impact van algoritmes is ook o.a. onderdeel van de Platform to Business verordening, de Digital Markets Act (DMA), de Digital Services Act (DSA) en de aankomende Artificial Intelligence Act. Zo zie je maar weer: er zijn verschillende wegen. Waarvan ik verwacht dat er niet één perfecte zal zijn, maar dat juist de combinatie gaat werken.

In China hebben ze een grote stap gemaakt in het transparant(er) maken van deze automatische besluitvormingsprocessen:

“China’s internet giants from Tencent Holdings Ltd. to ByteDance Ltd. have shared details of their prized algorithms with Beijing for the first time, an unprecedented move aimed at curbing data abuse that may end up compromising closely guarded corporate secrets.

The internet watchdog on Friday published a list describing 30 algorithms that firms including Alibaba Group Holding Ltd. and Meituan employ to gather data on users, tailor personal recommendations and serve up content.”

Is deze aanpak perfect? Vast niet. Zo veranderen algoritmes van platformen dagelijks en ben ik heel benieuwd hoe toezicht en handhaving kan worden ingericht. Wat denk ik het belangrijkste effect is, is dat (net als bij de invoering van de AVG) mensen bewust worden van de impact, vragen gaan stellen en platformen ter verantwoording roepen om transparant(er) te zijn.

Ik denk dat het uiteindelijk voor de hele sector ook goed is om hier (pro)actief aan mee te werken. De reputatie van het algoritme als ‘black box’ die vooral de belangen van het platform voorop heeft staan draagt niet bij aan het vertrouwen. Daarnaast is mijn ervaring dat er ook heel veel platformen zijn die geen tot nauwelijks algoritmes gebruiken en juist door deze openheid vertrouwen winnen en vooroordelen wegnemen. Dus op naar meer bewustwording en openheid zou ik zeggen.

Overname Nederlandse crowdfunder lijkt opmaat voor consolidatie | FD

Zoals je mogelijk weet is mijn interesse in platformen begonnen bij crowdfunding. Ik was de eerste ter wereld die via aandelen een crowdfundingcampagne (via het Symbid platform) voltooide en verloor hierdoor uiteindelijk bijna een ton. Deze inzichten hebben destijds mijn interesse in platformen opgewekt. Ook schreef ik nog twee boeken over crowdfunding: ‘Crowdfunding de Hype Voorbij‘ en ‘Crowdfunding voor Dummies‘. Mijn lessen over de hierboven genoemde campagne deelde ik in dit artikel op MTSprout.

Al een jaar of tien geleden werd bijna aan het begin van ieder nieuw jaar ‘de consolidatiegolf in crowdfundingland’ aangekondigd. Het werd een beetje een traditie zal ik maar zeggen. Het ziet er naar uit dat deze golf nu, bijna tien jaar later, er toch van gaat komen.

Lex an Teeffelen, lector Financieel Economische Innovatie aan de Hogeschool Utrecht, schreef hier het volgende over op Linkedin: “Waar zich tot 2022 vooral buitenlandse partijen vestigden in Nederland, zal de komende 12 maanden een consolidatieslag volgen. Dat heeft alles te maken met de Europese vergunning die nodig is vanaf november 2023. Dat brengt hogere standaarden en kosten voor compliance en toezicht met zich mee. En vrije vestiging – na vergunningverlening – in de gehele EU.”

In een radio interview op BNR Nieuwsradio meldt hijdat deze nieuwe vergunning een platform al snel een ton per jaar zal kosten. En het hierdoor voor kleine spelers economisch niet haalbaar is om solo te blijven opereren.

Gezien het risico bij crowdfunding en de cowboys die regelmatig deze markt hebben betreden is het denk ik goed dat de regels helder en Europees zijn. Al vraag ik mij wel altijd af hoe eerlijk het is dat de huidige winnaars in een regel arme periode hebben kunnen groeien en zij nu dankzij de nieuwe regels nog wat steviger in hun pluche zitten. Ik kan mij voorstellen dat dit bij crowdfunding onvermijdelijk was, maar het is wel iets dat ik altijd adviseer om over na te denken bij het instellen van nieuwe regelgeving. In veel gevallen wordt er ook model geïntroduceerd waarbij kleine platformen minder verantwoordelijkheden hebben dan grotere, om zo de balans er een beetje in te houden. Maar het blijft een aandachtspunt.

p.s. het is trouwens erg interessant om Lex via Linkedin te volgen. Hij heeft altijd heldere en scherpe analyses en voorspellingen. Een andere interessante bron is de nieuwsbrief van Ronald Kleverlaan.

Now DoorDash could start delivering your Facebook Marketplace purchases, too – The Verge

“You may soon have the option to have your Facebook Marketplace purchases picked up and delivered by DoorDash. According to a report from The Wall Street Journal, Facebook’s parent company, Meta, is partnering with DoorDash to deliver Marketplace items located up to 15 miles away.”

Het is interessant om te zien hoe logistieke platformen voor bezorgen van maaltijden en boodschappen zich steeds meer en meer gaan verbreden en hun diensten aanbieden aan bestaande organisaties. Zie Thuisbezorgd die in meerdere landen boodschappen bezorgt en deze week aankondigde in Nederland ook spullen van Blokker via de app van Thuisbezorgd te gaan bezorgen.

Waar ik zelf het eerst naar kijk bij dit soort berichten is wie het klantcontact claimt. In het geval van Thuisbezorg en Blokker is het Thuisbezorgd die met het klantcontact heeft. In andere gevallen is het bezorg platform meer een onzichtbare leverancier. Voor beide partijen wordt sowieso waardevolle data verzameld, maar ik zou altijd kiezen voor het klantcontact.

De b2b-deeleconomie van Floow2 komt (eindelijk) op gang: in de zorg

Het was alweer even geleden dat ik iets van Floow2 hoorde. In de tijd van de hype van de deeleconomie platformen was Floow2, samen met platformen als Peerby, Snappcar en Thuisafgehaald, veel vertegenwoordigd bij bijeenkomsten over dit onderwerp. Toen al faciliteerde het bedrijf een SaaS (software as a service) oplossing voor bedrijven, maar ook bedrijfsterreinen, voor business-to-business platformen. Het was destijds niet duidelijk wat er nu aan transacties omging op het platform.

Daarom vond ik het leuk om via dit artikel weer iets van het platform te horen en te horen dat het nog bestaat. Belangrijkste les uit dit artikel voor b2b marketplaces: het kost tijd, energie en geduld. Want hoewel de techniek vast zijn werk zal doen, zijn het de mensen die het verschil maken.

Toekomst uitzendbranche onder druk – ING – Kennis over de economie

ING kwam onlangs met dit bericht naar buiten dat de toekomst van de uitzendbranche onder druk staat. Naast de krappe arbeidsmarkt en ‘flexwerk wordt duurder en minder flexibel’ worden ook digitale transformatie en concurrentie van online platformen als uitdagingen voor de flexbranche opgeschreven. Om vervolgens over te gaan op een aantal tips.

Iets is een uitdaging wanneer je niet met de markt meegaat. Iets is een kans wanneer je de uitdagingen omarmt en kijkt hoe je hier beter van kan worden. Ik ben toch echt voorstander voor het tweede scenario. Want juist door het omarmen van de digitale transformatie en optimaal gebruik maken van tools als online platformen kun je als uitzender de klant alleen maar beter bedienen. En ook breder, waardoor de taart alleen maar groter zal worden. Het is maar net hoe je hier tegenaan kijkt en welke rol je pakt: slachtoffer vs ondernemer. Dus wie schrikt van het ING stuk weet wat er te doen staat: actie!

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Afgelopen week ben ik weer rustig opgestart na de vakantie en deze week zal alles weer op het ‘normale’ tempo doorgaan. Dat de kinderen vandaag weer naar school gaan zal daar ook bij helpen 😉

Afgelopen week publiceerde ABN AMRO een stuk met de pakkende titel ‘vertrek Deliveroo markeert grens platformeconomie’. Het was mijn intentie om dit stuk samen met 4 andere artikelen in deze editie te duiden, alleen is de analyse op het ABN AMRO stuk een beetje uit de hand gelopen, waardoor dit het ‘enige’ stuk is in de editie van deze week. Vanaf volgende week weer wat kortere analyses van 5 stukken.

Veel leesplezier en fijne week!

Vertrek Deliveroo markeert grens platformeconomie – ABN AMRO

De toekomst van de arbeidsrelatie in de platformeconomie. Een veelbesproken onderwerp, ook in deze nieuwsbrief. Afgelopen week kwam ABN AMRO met een toekomstvoorspelling voor de platformeconomie, waarin het bericht dat gezien het vertrek van Deliveroo, de rechtszaken tegen Deliveroo, Uber, Helpling en Temper en wat ontwikkelingen in Den Haag de opkomst van de platformeconomie zal worden afgeremd. En platformen de werkenden in dienst zullen nemen of deze via een uitzendcontract aan hen verbinden. Volgens de analyse van ABN AMRO zal dit impact hebben op 60.000 freelance platformwerkers.

Om te beginnen moet ik zeggen dat het een goed gewogen stuk is dat zowel de voor- als nadelen van de ontwikkelingen naar voren brengt. Dat mag ook eens gezegd worden in een debat waar een dergelijke berichtgeving zeldzaam is. Al heeft de bank natuurlijk ook verder geen duidelijk belang in het debat, dat helpt ook om objectief te blijven.

In dit stuk zal ik ingaan op een aantal punten van het ABN AMRO artikel om nog wat dieper op het onderwerp in te gaan.

Hoeveel platformwerkers zijn er?

ABN AMRO meldt in het stuk dat er 60.000 freelance platformwerkers in Nederland actief zijn. Op Twitter licht onderzoeker Mario Bersem toe dat dit aantal is ontstaan doordat in KvK data staat dat er 1,1 miljoen zelfstandigen zijn in Nederland x de 5,5% platformwerkers uit de CBS/TNO ZEA (Zelfstandigen Enquete Arbeid). Hoewel ik later in dit stuk zal benadrukken dat het onmogelijk is een absoluut aantal platformwerkers te noemen, zijn de onderzoekers hier wel iets te kort door de bocht gegaan. Er zijn interdaad (ruim) 1,1 miljoen ZZP’ers in Nederland, maar uit een artikel op ZiPconomy op basis van diezelfde ZEA enquete valt op te maken dat het interessant (en noodzakelijk) is om wat dieper in deze groep werkenden te duiken. Dan zie je dat ‘slechts’ 76% van deze 1,1 miljoen eigen arbeid aanbiedt (905.000), 48% (573.000) biedt eigen arbeid aan voor organisaties (platformwerkers die diensten aanbieden aan consumenten doen dit doorgaans niet als ZZP’er) en slechts 28% (332.000) biedt eigen arbeid aan voor meer dan 3 opdrachtgevers per jaar. De grote vraag is dan ook: van welke groep pak je die 5,5%? In ieder geval niet van de hele groep zou ik zeggen.

ABN AMRO is niet de enige die moeite heeft het aantal platformwerkers te duiden. In het uiterst lezenswaardig SER rapport over de platformeconomie is te lezen dat de schattingen uiteenlopen van 0,4 tot 12 procent van de beroepsbevolking. Een behoorlijke bandbreedte, welke voornamelijk wordt beïnvloed in wat je wel en niet meeneemt in de definitie. Gaat het alleen over freelancers? Of ook uitzend endienstverlening aan huis: die ‘rest’ categorie waarbij de particuliere opdrachtgever wordt ontheven van verantwoordelijkheden als werkgever waar iedereen van weet dat hier niets van klopt. Want wees eens eerlijk: betaal jij de schoonmaakster of oppas 8% vakantiegeld en betaal je door bij vakantie en ziekte? Ook: gaat het om korte klussen van maximaal een dag? Of ook om langere opdrachten via platformen als Jellow, Freelancer.nl en Upwork? Er zijn ook wetenschappers die pleitten dat jouw tijd dat je besteedt op Facebook ook als platformwerk te definiëren. Hoe breed of smal wil je gaan?

Het SEO komt in 2020 uit op 84.000 platformwerkers (0,9%), gebaseerd op een steekproef van ruim 5.440 personen. Deze beperkte steekproef is gehouden onder een Nederlandstalige populatie, waardoor je daar makkelijk nog enkele tientallen procenten bij op kunt tellen. Ook komen regelmatig cijfers vanuit de platformen in de media voorbij. Deliveroo berichtte onlangs dat er 4.500 koeriers in Nederland via het platform actief zijn. Een aantal waarvan ik, gezien de context van de berichtgeving, vermoed dat het klopt. In een Volkskrant artikel waar flink wat discussie over is losgebarsten over onjuistheden, meldt Temper dat ‘het aantal accounts op Temper groeide sinds begin dit jaar van 250 duizend naar 400 duizend.’. Wanneer je de jubel verhalen van platformen zelf over aantallen 1-op-1 zou overnemen (niet doen dus), dan zou nagenoeg iedere werkende intussen platformwerker zijn.

Nu is het misschien wat overdreven om op een zondag avond 493 woorden te gebruiken om te omschrijven dat het ‘complicated’ is om het aantal platformwerkers in Nederland te kunnen duiden, maar het leek mij goed om wel de bandbreedte van de discussie te duiden.

Daarnaast is het dan ook de vraag: heeft het nut om het aantal platformwerkers te weten? Enerzijds: ja. Werkplatformen hebben een bepaalde dynamiek en het is belangrijk om te weten wat de impact en groei is. Deze input helpt bij het prioriteren voor (beleids)keuzes. Aan de andere kant geeft het ook een heel vertekend beeld van een discussie, wat ik ook wel eens als ‘selectieve verontwaardiging’ omschrijf. Dit omdat, zeker in de consumenten dienstverlening platformen vaak een mini deel van de onzichtbare, doorgaans informele, markt bedienen. Of zoals bij Thuisbezorgd: ja ze nemen hun bezorgers via uitzendbureaus in dienst, maar als je je alleen daar op focust dan vergeet je dat het merendeel van de bezorgingen wordt uitgevoerd door bezorgers die door de restaurants zelf worden geregeld. Oftewel: cijfers zijn goed, maar alleen waardevol met de juiste context. En dat laatste wil nog wel eens ontbreken. Dus: minder cijfers en meer context graag.

Wordt de platformisering afgeremd?

ABN AMRO meldt dat de uitspraak van de Hoge Raad in de zaak Deliveroo uiteindelijk gevolgen zal hebben voor 60.000 freelance platformwerkers en de platformeconomie zal afremmen. Om te beginnen: de Deliveroo casus is een heel specifieke casus waarbij, vanwege het on demand karakter, de impact van algoritme en beperkte invloed en ‘ondernemingsruimte’ van de werkende. Deze specifieke uitspraak zal dus vooral invloed hebben op de 4.500 Deliveroo bezorgers en ook, als het precedent er ligt, ook op termijn voor de vele duizenden UberEats bezorgers.

Wat wel zo is, is dat de genoemde rechtszaken wel een flink deel van de platform markt dekken: bezorging, taxi, to-business dienstverlening en dienstverlening aan huis. Alleen crowdwork (online niet locatiegebonden werk) wordt nog niet in de rechtszaal besproken. De rechtszaken zouden dus op termijn de groei van freelance en dienstverlening aan huis platformen kunnen afremmen, maar het is niet onwaarschijnlijk dat deze verder zullen gaan als uitzender. Even los van de vraag of dit een gewenst scenario is en wie je hier mee helpt.

Nu werkenden hebben geproefd aan deze manier van werken denk ik dan ook dat platformisering van de organisatie van werk (dus ook binnen organisaties) niet te stoppen is. Het zal misschien achter de schermen wat lastiger te organiseren zijn en de prijs en verdiensten zullen anders worden, maar het principe van de werkende centraal (zeker in een schaarse arbeidsmarkt) is iets dat ik niet snel weg zal zien gaan.

Platformwerk = uitzendwerk?

ABN AMRO voorspelt dat “wanneer bedrijven toch van flexibele arbeid gebruik willen blijven maken, ze dat kunnen doen door werknemers via reguliere uitzenders in te huren.”. Het is de vraag of dit via reguliere uitzenders zal gaan, of zoals je nu ziet via nieuwe platform spelers als Maqqie, Level.works, YouBahn en NowJobs die het matching proces opnieuw inrichten vanuit een uitzendconstructie.

Dat de toekomst van platformwerk in de uitzendconstructie ligt is natuurlijk iets waar veel belanghebbenden de laatste jaren voor pleiten. FNV procedeert in principe voor het uitzendcontract. Dat ze dat soms ook zelf wat ongemakkelijk vinden werd mede duidelijk in een rapport van de ABU over platformwerk in 2020 waar Erik Pentenga, sectorbestuurder FNV Flex, zegt: “Dat is toch erg, nou moet ik als onderhandelaar van de vakbond de uitzendovereenkomst gaan lopen verdedigen.” Precies. En dan mag hij ook gelijk de proceskosten betalen ;-).

Gezien de huidige impasse in het arbeidsmarktdebat zou het mij niet verbazen als het voor platformen die opereren in markten waar voorheen uitzenders het voor het zeggen hadden het uiteindelijk die kant op zal gaan. Voor markten waar platformen concurreren met de zwarte markt is het natuurlijk bij voorbaat aardig kansloos om te denken dat je met uitzendtarieven kunt concurreren met het informele circuit. Net als platformen die concurreren met slecht functionerende markten als maaltijdbezorging.

ABN AMRO ziet overigens ook beperkingen in het afknijpen van freelance ten gunste van uitzend: “Het is onmiskenbaar dat sommige flexwerkers, die heel bewust en zonder enige dwang kiezen voor een vrije rol, de dupe zijn van deze juridische en politieke ontwikkelingen.” En hoewel platformwerk in veel gevallen ook goed te organiseren is binnen het uitzend dienstverband, is het wel de vraag of er de werkenden een te positief beeld wordt voorgeschoteld over de ‘zekerheden’ en rechten die bij een dergelijk construct horen. Wat ik nader heb toegelicht in dit stuk.

Tot slot

Het zou naar mijn mening ontzettend zonde zijn om de kans (en verantwoordelijkheid!!!) om nu eens echt een hervorming van de arbeidsmarkt waar de werkende centraal staat door te voeren links te laten liggen. Waarbij niet de werkende, maar institutionele luiheid overwint. Ik neem aan dat iedereen die pretendeert ambitie te hebben hier niet mee weg zal willen komen.

Ik blijf dus een klein beetje hoop houden dat alle partijen uiteindelijk toch hun verantwoordelijkheid zullen pakken. Noem het een klein beetje naïef, maar uit de 1-op-1 gesprekken die ik heb merk ik echt wel dat achter de institutionele conservatieve luiheid echt genoeg goede en slimme mensen zitten die wél bereid zijn die extra stap te zetten en voorbij het eigen institutionele belang kunnen denken. Zij zullen ook zien dat platformen en de organisatie van werk veel verder gaat dan de voorbeelden waar iedereen zich nu druk over maakt en een kans bieden om de werkende, met respect voor goede voorwaarden, centraal en in zijn of haar kracht te zetten. Verder kijken dan je neus lang is zal ik maar zeggen. Doen!

In de media

Deliveroo vertrekt uit Nederland: een analyse – ZiPconomy

Het stuk dat ik schreef voor mijn nieuwsbrief vorige week is ook als blog overgenomen op ZiPconomy.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Ik hoop dat je een goede vakantieperiode hebt en/of hebt gehad. Na een zomerstop van 5 weken, ik was zelf met mijn gezin op vakantie in Italië en een beetje Zwitserland en was nagenoeg offline, ontvang je de editie nummer 301 van mijn nieuwsbrief over de platformeconomie. Voor de nieuwe abonnees: welkom!

Gelukkig is er genoeg gebeurd in de platformeconomie, dus het was flink puzzelen om de juiste stukken uit te kiezen. En het ging al mis bij het eerste stuk dat ik als samenvatting wilde schrijven, maar uitmondde tot een reactie van 1.500 woorden. Ik vertrouw er op dat je mij dit zult vergeven. Veel leesplezier en een fijne week!

Deliveroo van plan uit Nederland te vertrekken | door Rens Lieman, schrijver en journalist

De gebeurtenis van de week die je niet hebt kunnen missen: Deliveroo heeft vorige week aangegeven dat het eind dit jaar uit Nederland wil vertrekken. De reden: de economische omstandigheden (lage rente en hiermee moeilijker toegang tot kapitaal en teruglopende bestellingen na covid) en het feit dat de investeringen om een significante marktpositie in Nederland te verkrijgen niet opwegen tegen de kosten. Op dit moment is Nederland verantwoordelijk voor slechts één procent van de wereldwijde omzet van het platform dat, inclusief Nederland, in 11 landen actief is.

Wat volgens de woordvoering van Deliveroo niet meespeelt is de onzekerheid voor het bedrijf rondom de status van de bezorger. Ik snap dat zij dit zo brengen, maar achter de schermen zal dit natuurlijk absoluut meespelen. Onzekerheid staat namelijk gelijk met risico. En dat risico is groot: eind dit jaar zal de Hoge Raad zich uitspreken over de vraag of Deliveroo koeriers nu wel of geen werknemer zijn. De voortekenen voor Deliveroo zijn hierin slecht: nog in juni schreef de advocaat-generaal in een advies aan de Hoge Raad dat de bezorgers werknemers zijn. Een uitspraak in het nadeel van Deliveroo zou betekenen dat zij de bezorgers in dienst moet nemen en het cao loon met terugwerkende kracht aan de bezorgers moet uitbetalen. Daarnaast zullen ook o.a. de belastingdienst en de pensioenfondsen voor de deur staan.

Geen verrassing, wel nieuws

Het vertrek van Deliveroo is nieuwswaardig, maar zeker geen verassing. In een markt als deze kunnen uiteindelijk 1 en maximaal 2 partijen overleven. Vanwege het lokale karakter van de markt (steden en postcodegebieden) is er theoretisch ruimte voor ‘local heroes’, maar gezien de grote investeringen en lage marges is er echt wel schaal nodig om een dergelijke business in stand te houden. In Nederland begonnen de nieuwkomers al met een achterstand met een nationaal dominant platform: Thuisbezorgd. Dit platform, alsmede UberEats, heeft nu een concurrent minder.

Overwinning! Maar voor wie?

FNV claimt, niet geheel verrassend en onverdiend, o.a. in het FD en in Trouw de overwinning en zegt verantwoordelijk te zijn voor het vertrek van Deliveroo. Al is de kous er voor de FNV nog niet af: zij wachten de uitspraak van de Hoge Raad af en zal, wanneer zij in het gelijk worden gesteld, het geld ‘zo nodig bij het moederbedrijf in Londen halen’. Grote woorden en het klinkt eenvoudig, maar het is wederom een lang en kostbaar traject en een feest voor de juristen: de verre van precaire beroepsgroep die floreert in deze impasse in de arbeidsmarkt.

Want de echte vraag is en blijft: voor wie is deze stap een overwinning? Dat dit voor de vakbond en haar visie op de arbeidsmarkt een overwinning is, dat is duidelijk. Daarnaast heeft Deliveroo duidelijk verloren, al is het vertrek zeker niet volledig toe te schrijven aan de rechtszaken met FNV. Ook zal het vertrek de 3.400 aangesloten restaurants raken, hoewel er genoeg alternatieven overblijven en de consument over het algemeen makkelijk over zal stappen naar een andere app. Misschien zal de consument iets minder keuze hebben, maar dat is dan weer een probleem in de categorie ‘eerste wereld zorgen’ ;-).

De belangrijke vraag is: is dit ook een overwinning voor de bezorgers? Even los van de vraag of deze na uitspraak van de Hoge Raad geld zouden kunnen opeisen bij Deliveroo (hierover later meer), is het een feit dat de 50 kantoormedewerkers van Deliveroo in Nederland en de 4.500 koeriers die via het platform geld verdienen op zoek zullen moeten naar een andere inkomstenbron. In de berichtgeving in de media geeft FNV aan mee te leven met de werkenden, maar vertrouwt het er op dat deze mensen in de huidige arbeidsmarkt snel weer aan de slag komen. Voor een organisatie die staat voor de werkende is dit wat, op zijn zachts gezegd, kort door de bocht.

Want de belangrijke vraag, naar mijn mening, is dan ook: is dit ook echt zo? Voor de medewerkers op kantoor zal het inderdaad geen probleem zijn. Daarnaast kunnen zij terugvallen op de WW. Voor de bezorgers is het een heel ander verhaal: die hebben geen vangnet (wat ook de aanleiding was van de rechtszaken) en het is maar de vraag wat hun alternatief is. Voor wie het werk als bijbaantje gebruikte zal de impact niet zo groot zijn, maar voor hen die wel afhankelijk zijn van het werk als maaltijdbezorger is het een ander verhaal. Onderzoeker Niels van Doorn deelde op Twitter hier over zijn gedachte: “They will have to find another low-wage job in the service sector – of which there are many at the moment. Work availability is not the issue, worker protection and a living wage is, as always. These are harder to come by.” Hierbij doelt hij op het gegeven dat de gedachte dat het alternatief voor deze werkenden niet een goed betaalde baan met zekerheden is, maar een andere slecht betaalde baan met minimale zekerheden.

Op Twitter zijn arbeidsmarktdeskundigen overtuigd: in deze schaarse arbeidsmarkt kan iedereen die wil werken werk vinden. Er is dus geen probleem. Niels van Doorn bracht wederom enige nuance: “Ik denk dat soon-to-be-ex-Deliveroo riders vooral over zullen stappen naar Uber Eats & Thuisbezorgd. Verder zullen er vast riders overstappen naar flitsbezorgers en de horeca. Een switch zal vooral lastig zijn voor laaggeschoolde migranten met gebrekkig Engelse taalvaardigheden. En ik heb mijn twijfels over die betere voorwaarden. Daarnaast is het de vraag welke “voorwaarden” van materieel belang zijn in het dagelijks leven en mbt de plannen van arbeidsmigranten en internationale studenten (die het gros van het bezorgwerk doen).”

Wie neemt de verantwoordelijkheid?

Al met al is het duidelijk dat deze stap dus (wederom) niet persé een overwinning is voor de (huidige) werkende(n), maar een overwinning voor ‘het grotere goed en de visie van FNV op de arbeidsmarkt’ zal ik maar zeggen. Hoewel velen hier een mening over zullen hebben en ik de argumenten van de verschillende kanten begrijp, is het belangrijk dat de betrokken partijen nu hun verantwoordelijkheid pakken voor hen die in deze ‘strijd’ over hun hoofden hun inkomsten verliezen.

Hoe zou dit ‘verantwoordelijkheid nemen’ er dan uit kunnen zien? Ten eerste zou Deliveroo de gederfde inkomsten voor de bezorgers kunnen compenseren. Zij zijn ‘slachtoffer’ van een strijd op een niveau dat hen overstijgt en het zou netjes zijn als zij worden gecompenseerd en een programma, desnoods samen met het UWV, wordt opzet om ervoor te zorgen dat deze 4.500 werkenden weer op hun pootjes terecht komen. Hier ligt ook een rol voor FNV weggelegd om te laten zien dat ze écht om de werkenden geven en laten zien dat ze een meta/principe strijd voeren voor het grote plaatje, maar dit niet over de rug en op koste van de werkenden doen. Hier zit FNV overigens in een juridische spagaat: er loopt een rechtszaak en tegelijkertijd ligt er een rol in de onderhandeling voor een sociaal plan.

Het is trouwens niet de eerste keer dat Deliveroo uit en land vertrekt. Zo vertrok het bedrijf in 2019 uit Duitsland en in 2021 uit Spanje. Toen het bedrijf uit Duitsland vertrok kregen koeriers die in de laatste 12 weken actief waren via het platform zogenaamde ‘goodwill payments‘: “A goodwill payment of 10 days’ pay, based on their average weekly earnings over the past 12 weeks, and another goodwill payment of 2 weeks’ pay, based on their average weekly earnings over the past 12 weeks”. Ook bij vertrek uit Spanje, wat overigens het gevolg was van een wetswijziging die platformen verplichtte om bezorgers in dienst te nemen, was er een compensatie voor koeriers. Al waren er ook berichten dat hier niet alles goed ging.

Als laatst zou het ontzettend interessant zijn om in een samenwerking tussen de betrokken partijen en onafhankelijke onderzoekers om de 4.500 bezorgers die via het platform rijden in kaart te brengen en hen te volgen over een langere periode na het vertrek van Deliveroo. Dit zal enorm waardevolle inzichten geven op de vraag wat het alternatief is van dit type platformwerkers? Gaan zij er op vooruit, achteruit, of blijft het hetzelfde? Het ‘ontslaan’ van 4.500 bezorgers (een ontzettend heterogene groep werkenden) is een unieke gebeurtenis en aanleiding om een dergelijk onderzoek te starten. Dit zal enorm waardevolle inzichten opleveren en bijdragen aan het debat om de arbeidsmarkt. Ik daag iedereen die hier iets mee kan, wil of moet zich hier voor in te zetten.

Wat we nu kunnen verwachten

Deliveroo is nu aan het uitzoeken hoe zij Nederland het beste kan verlaten. Hierover zal de komende maanden vast nog genoeg naar buiten komen. Veel zal afhangen van de uitspraak van de Hoge Raad later dit jaar. Wanneer deze beslist dat de bezorgers toch werknemers zijn, dan zal Deliveroo met terugwerkende kracht de bezorgers volgens het cao-loon moeten betalen. En een transitie vergoeding.

Dit klinkt eenvoudig, maar zal nog een hele klus worden. De grote discussie zal draaien om de vraag: wat is werktijd? Dat je aan het werk bent op het moment dat je aan het bezorgen bent dat is duidelijk, maar wat doe je met wachttijd tussen de klussen door? Bezorgers kunnen immers op ieder moment hun app aanzetten, waarna zij vervolgens ritjes krijgen aangeboden. Vervolgens is het aan de bezorger om een opdracht wel of niet te accepteren. Om het geheel nog complexer te maken: een bezorger kan meerdere apps tegelijkertijd aan hebben staan. Zo kan en bezorger tegelijkertijd voor Deliveroo als UberEats beschikbaar zijn. Ik voorzie een onmogelijke en vooral ook ellenlange discussie die alleen kan worden opgelost door een praktische deal: werktijd = daadwerkelijk gereden minuten (waarbij je snel fietsende koeriers benadeelt) + x-percentage gemiddelde wachttijd. Waarbij het zo maar zou kunnen dat er flink wat koeriers zullen zijn die niet te weinig, maar te veel hebben verdient. Wat doe je hier mee? Moeten zij geld inleveren?

Intussen zullen Thuisbezorgd en UberEats de strijd aangaan om de brokstukken (lees: koeriers en aangesloten restaurants) binnen te hengelen. Zij zullen blij zijn met een concurrent minder, al weet UberEats natuurlijk dondersgoed wie de volgende partij is die op de radar van FNV staat. Deliveroo heeft hen de afgelopen jaren prettig uit de wind gehouden, maar dat is nu dus ook verleden tijd.

Je lees het al: nog genoeg voer voor discussie. Maar laten we eerst die uitspraak en het voorstel van Deliveroo rondom compensatie voor de bezorgers maar eens afwachten. To be continued…

DAC7: What the new EU tax directive means for online marketplaces

“The EU’s newest tax directive, DAC7, extends EU tax transparency rules to online marketplaces and requires reporting seller data to tax authorities. In this article, we share more about what DAC7 is and how marketplace founders can prepare for it.”

Interessant leesvoer voor iedereen die meer over deze ‘nieuwe’ Europese directive wil weten. Sowieso is de website van Sharetribe een goudmijn voor hoge kwaliteit artikelen over marketplaces.

KVK Trendrapport juli: stoppers en faillissementen blijven laag; opmars platformbedrijven

Het aantal jongeren die als freelancer via platformen werken is dit jaar met ruim 30 procent gestegen, aldus de KvK. “Het zijn er – alleen al in deze categorie – ruim 2.100 meer dan vorig jaar (7492 vs. 9613). Het gaat om bijbaantjes: studenten, vakantiewerkers en jongeren die in hun in vrije uren werken. KVK ziet over de hele linie een enorme toename van deze platformconstructie.”

Dit is met de groei van de kluseconomie natuurlijk geen verrassing, al verwacht ik dat het werkelijk aantal freelancers die werk vinden via platformen vele malen hoger zal zijn. Dit omdat:

• De KvK geeft zelf aan dat er geen categorie ‘platformwerker’ is en baseert de cijfers op basis van de omschrijving van de ondernemer in de categorie ‘overige zakelij
  ke dienstverlening’. Het is hierbij 100% zeker dat een groot deel van freelancers die zich inschrijven niet op de radar van de KvK staan;
• Daarnaast doen veel freelancers platformwerk naast hun bestaande freelance werkzaamheden en zijn hiermee ook grotendeels onzichtbaar voor de KvK;
• Wat natuurlijk helemaal afhankelijk is van de definitie die je gebruikt: ook veel freelancers vinden langdurige klussen via platformen als Jellow.nl, maar vallen wel buiten de definitie van plaformwerk die in de academische literatuur wordt gebruik;
• Om maar niet te spreken van platformwerkers die werken via de regeling dienstverlening aan huis: zij hoeven zich niet bij de KvK in te schrijven. De Belastingdienst heeft hier ook geen goed zicht op, omdat het maar de vraag is hoeveel van dit type platformwerkers (voornamelijk thuisschoonmaak, oppassen en bijles) hun inkomsten ook daadwerkelijk opgeven.

Oftewel: mooie en leuke inzichten, maar niet om als ‘de waarheid’ mee te nemen in het schrijven van beleid.

p.s. in veel media werd gesproken over flits- en maaltijdbezorgers. Dat is natuurlijk onjuist en onvolledig: flitsbezorgers zijn geen platformen en daarmee zijn hun bezorgers ook geen platformwerkers. En het KvK rapport gaat over platformwerkers: waar ook een grote groei is te zien in het to-business domein en online klussen.

Flitsbezorger Getir opent supermarkt in voormalige darkstore in De Pijp | Topics.nl

In het flitsbezorg debat heb ik vaker geschreven dat het verbieden van flitsbezorging alleen niet gaan werken: er is een ontzettend groot grijs gebied en het is zeker geen geïsoleerd probleem. Wat nog eens werd benadrukt toen Getir aangaf een supermarkt (wat een innovatie!!!) te openen waar vanuit OOK bezorging zal worden gedaan.

Bol.com heeft nu 50.000 verkooppartners | Twinkle

“Mijlpaal voor bol.com: het platform heeft de 50.000e verkooppartner verwelkomd. Vooral de afgelopen jaren nam het aantal partners op het platform fors toe.”

Mooie stap voor Bol.com, hoewel het natuurlijk de vraag is of steeds meer verkopers goed nieuws is voor de consument. Uiteindelijk wil je kwaliteit en als platform wil je ook professionele verkopers die volgens de standaarden van Bol kunnen leveren. Dan heb je misschien meer aan 5.000 ontzettend goede aanbieders dan de 50.000 waar nu het piketpaaltje voor wordt geslagen.

ILO Working paper 70: A global analysis of worker protest in digital labour platforms

Voor wie echt de diepte in wil gaan een ontzettend mooi stuk leesvoer: “This paper presents findings from the Leeds Index of Platform Labour Protest, a database of platform worker protest events around the world in four platform sectors: ride-hailing, food delivery, courier services and grocery delivery for the period January 2017 to July 2020. The findings show that the single most important cause of platform worker protest is pay, followed by employment status, and health and safety.”

Event tip!

Een tip voor een interessant en relevant event: Reshaping Work 2022 in Amsterdam! Het enige multi disciplinaire event waar alle stakeholders bijeenkomen om te praten over de toekomst van werk. Op de eerste dag gaat het over platformwerk en dag twee is gereserveerd voor presentaties en discussies over de impact van AI op de toekomst van werk.

In de media

Van vrolijke wereldverbeteraars naar cowboykapitalisten: hoe moet het verder met de platformbedrijven?

De razendsnelle opmars van platformbedrijven zoals Airbnb en Deliveroo kwam er niet alleen door een vernuftig verdienmodel, maar ook door extreem l…

BNR fragment n.a.v. KvK rapport

BNR fragment n.a.v. KvK rapport

Bezorgdienst Deliveroo werkt aan een vertrek uit Nederland | Trouw

Maaltijdbezorger Deliveroo wil weg uit Nederland. Er zijn te veel investeringen nodig om marktleider of nummer twee te worden. Bovendien dreigt de …

De flitsbezorgers stuiten op tal van obstakels, maar: ‘Dit is een blijvend fenomeen’

De problemen stapelen zich op voor de flitsbezorgers die anderhalf jaar geleden de markt bestormden. Gemeenten verbieden vestigingen, investeerders…

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.