Het was weer een mooie week met een presentatie voor een internationale groep journalisten (o.a. BBC, Economist, Huffington Post), interviews met Fairbnb en MeetJune (video’s komen deze week online) en de eerste stappen in een nieuw onderzoek waar ik mij na de zomervakantie als het goed is de komende 1,5 jaar mee bezig ga houden. Meer kan ik er helaas nog niet over zeggen. En gelukkig ook weer genoeg mooie artikelen waar ik een keuze uit kon maken. Goede week!

Platformeconomie top 5

Waarom niemand grip krijgt op Airbnb-verhuur – NRC

Goed stuk dat de dynamiek van de uitdagingen rondom de problemen met Airbnb in Amsterdam weergeeft. Aan de ene kant de bewoners die zelf op onderzoek uitgaan en aan de andere kant de gemeente die vanwege een stuk legacy en beperkte juridische mogelijkheden ook aan alle kanten vastloopt. Vanaf deze maand ben ik lid van een denktank vakantieverhuur gemeente Amsterdam. Vooral ingestapt vanwege interesse in wat de uitdagingen in de praktijk zijn en ik verwacht met mijn kennis van de platform economie de discussie van de juiste context te kunnen voorzien en de verschillende stakeholders extra bagage te kunnen meegeven om tot een goede oplossing te komen. Aan de hand van de berichtgeving rondom mijn deelname (had die zelf gemist, maar ok) al de eerste discussies op Twitter over dit onderwerp gehad en gelijk gemerkt wat het sentiment is en dat 140 karakters een beroerde beperking zijn in het voeren van online discussies ;-).

Lyft and Uber rates surge to unbelievable prices after BART stoppage – SFGate

Online platformen lijken steeds vaker publieke functies van de (lokale) overheid over te nemen. Zelden wordt de vraag gesteld of wij dit nu wel moeten willen? De bekende discussie van marktwerking vs publiek belang waar mensen gelijk behandeld zouden moeten worden. Illustratief voor deze discussie is dit bericht van een real life situatie waarin het vervoer via diverse ride hailing services onbetaalbaar werd toen opeens de vraag explosief steeg. Ander voorbeeld is het nieuws dat Uber komende maand Denemarken zal verlaten. Dit zagen we ook in o.a. Austin gebeuren. Platformbedrijven zitten als het ware achter een real time controle paneel, waarmee ze experimenten kunnen doen met grote groepen mensen en, zoals in het voorbeeld van Denemarken, besluiten om plotseling een heel land te verlaten. Strategisch super interessant, alleen vergeten we af en toe dat het om experimenten met echte mensen gaat.

Uber launches pilot program for digital slugging | WJLA

Uber gaat in de VS een experiment doen met ride sharing: liften. Net zoals BlaBlaCar doet. In principe is dit een lastig model, aangezien de vergoeding doorgaans een bijdrage in de kosten is en hiermee niet lucratief. Tenzij er een ander voordeel bij komt kijken. In de VS bestaat op sommige routes slugging (zie hier een uitleg). Een beetje wat wij kennen van het experiment met de spitsstrook: je mag alleen op deze baan rijden als er 3 mensen in de auto zitten. En dan is het opeens extra interessant om mensen mee te nemen en helemaal als je er naast winst in tijd ook nog een extra zakcentje aan overhoudt….

RydenGo gets ready to take on Lyft and Uber  |  TechCrunch

Qua businessmodellen is de platformeconomie niet zo spannend: de meeste platformen pakken een marge op transactie. Vaak van de kant van de aanbieder (Uber) en af en toe ook van beide kanten (Airbnb). RydenGo doet dit niet: zij vragen een maandelijkse abonnementsfee van 20 dollar. Interessant model, zeker ook voor de chauffeur die vaker rijdt. En het is algemeen bekend dat de ‘heavy users’ voor de platformen de meest interessante groep is.

Nog een ‘anders dan anders’ iets in RydenGo is dat de prijs niet door een algoritme, maar door een handmatige vraag en aanbod proces wordt gesteld. En dat lijkt mij haaks staan op het ‘on demand’ karakter van deze business….

Buy Congress’ Internet Data by Misha Collins – GoFundMe

Een koekje van eigen deeg. Het congres in de VS heeft vorige week een uiterst discutabele wet aangenomen waar internet providers browser data mogen doorverkopen. Dat heb ik er in ieder geval van begrepen. Nu is er op GoFundMe een campagne gestart om de data van alle betrokkenen bij deze wet op te kopen en openbaar te publiceren.

Eind goed….

Café ’t Sluisje definitief verkocht aan buurtbewoners – PAROOL

Een paar maanden geleden deelde ik een artikel waarin werd vermeld dat omwonenden van café ’t Sluisje de sluiting wilden voorkomen en het pand zelf wilden opkopen. Dit is nu ook echt gebeurd: 85 omwonenden hebben samen 900.000euro bijeen gelegd. Het ontbrekende deel wordt via bankfinanciering geregeld. En zo is het kroegje gered van de ondergang. Mooi voorbeeld van hoe mensen tegenwoordig zelf het heft in handen (kunnen) nemen. Kanttekening is wel dat dit alleen kan op het moment dat de ‘crowd’ ook iets te besteden heeft. Wat mogelijk tot gevolg kan hebben dat mensen met (veel) geld zich steeds beter zullen kunnen organiseren en de buurt naar hun hand kunnen zetten en mensen met geen of weinig geld hier in achter blijven.

Foto van de week

Groepsfoto van de ‘Amsterdam Sharing City’ dag, waarin een groep journalisten (o.a. Economist, BBC, Huffington Post) zich een dagje onderdompelden in de deeleconomie in Amsterdam. Ik mocht, samen met Harmen en Pieter van ShareNL, de kickoff doen. Mooie ervaring en mooi voor het netwerk.

Platformeconomie top 5

Platform Companies Are Becoming More Powerful — but What Exactly Do They Want? – The New York Times

Interessante blog voor als je meer wilt weten over de beweegredenen en uitdagingen van de grote schaalbare platformen. Een van de punten die naar voren wordt gehaald is de ambitie van platformen om een monopolie positie te verwerven. Met als voorbeeld Facebook:

“The logic is seductive and often self-evident: Facebook is more useful if everyone is on it, therefore everyone should be on Facebook”

Ik denk dat dit voor veel platformen een ‘harde’ werkelijkheid is, maar dat dit niet voor alle platformen geldt. Ik denk juist dat er ruimte is voor platformen waar de transactie of de community lokaal zijn (en dan echt lokaal, zoals in een stad of maximaal een provincie) voor een niet monopolistische markt. Zeker wanneer we frameworks gaan ontwerpen en standaarden gaan afspreken zodat kleine lokale communities zich via API’s met elkaar kunnen gaan verbinden én gezamenlijk in de infrastructuur investeren.

Dit is een onderwerp dat mij de laatste tijd steeds meer bezig houdt. Mogelijk kan ik je hier binnen nu en 2 maanden iets nieuws over melden…

AirDnD door ontbrekende regelgeving volgens organisator niet illegaal | NU – Het laatste nieuws het eerst op NU.nl

AirDnD, het platform dat huiskamerrestaurants en haar (potentiële) klanten met elkaar verbindt, heeft in Amsterdam een restaurantweek geïnitieerd. In dit stuk op Nu.nl is het heel interessant om de reacties van de twee partijen in de discussie te zien:

AirDND gaat er redelijk ‘bleu’ in met de uitspraak: “Er is nog geen duidelijke regelgeving omtrent AirDnD, dus in onze ogen is het niet illegaal wat wij doen”. Natuurlijk weten zij wel beter, maar het is interessant omdat dit de uitgangspositie is van veel tech startups. Zij brengen het alsof zij iets nieuws doen en dat de huidige regels nier op hun dienst zijn ingesteld. En dat zij hiermee in principe niets illegaals doen. Kijk ook eens naar dit fragment van een presentatie van Kees Koolen (ex Booking.com en Uber) op The Next Web. Die overtuiging is heel interessant.

Koninklijke Horeca Nederland gaat er, zoals het een traditionele belangenvereniging dit vaak doet, verontwaardigd op in. En even los van de vraag of zij wel of geen gelijk hebben: ik denk dat zij door de houding geen positieve bijdrage in de discussie leveren.

Dan nog even kort over de regels: die zijn inderdaad niet helder. Thuisrestaurants zijn iets dat al honderden jaren bestaat, maar het was altijd zo kleine en gefragmenteerd dat de instanties er niet echt iets over hoefden te vinden. Nu is er een platform die de drempels voor zowel vraag als aanbod enorm verlaagd en nu is deze vorm van horeca opeens in potentie (ik herhaal: in potentie) een concurrent voor de bestaande horeca. Ik ben het er niet mee eens dat je thuisrestaurants en horeca over één kam moet scheren, maar vind het ook niet dat er niets aan hoeft te worden gedaan. Oplossing start met een houding dat er iets moet komen dat alle stakeholders beter moet maken.

Gig economy workers demand basic employment rights with more than 1.3 million people ineligible for sick pay | The Independent

“Hundreds of thousands of workers in the gig economy want guaranteed employment rights such as holiday pay, and say that the Government should take action, a new survey shows.

More than 1.3 million people are now working in casual part-time jobs without guaranteed hours or pay if they are sick, research by the Chartered Institute of Personnel and Development (CIPD) found. The majority of those surveyed (63 per cent) believe they should be legally entitled to the basic rights enjoyed by employees.

More than half felt firms were exploiting a lack of regulation and just 38 per cent said that they felt like their own boss.”

Ik ben erg benieuwd waar dit heen gaat. Probleem kun je misschien het beste met Amerikaanse terminologieen uitleggen. Daar ben je ‘employee’ of ‘independent contractor’. In markten waar een machtige (bijna) monopolie partij is gekomen en waar de werkzaamheden eenvoudig te kaderen zijn en door ‘iedereen’ te doen (dit kan een Uber zijn, maar ook een PostNL) kennen we nu ook de ‘dependent contractor’. Oftewel: zelfstandig maar zwaar of compleet afhankelijk van die ene opdrachtgever.

Podcast: The Benefits of Collaborative Leadership and Employee Ownership – Shareable

“King Arthur Flour, founded in 1790, is America’s oldest flour company. However, the company’s approach to social impact, executive leadership, and stock ownership is very different from the vast majority of traditional corporations.

In this interview, LIFT Economy partner and worker-owner Ryan Honeyman interviews King Arthur Flour’s three co-CEOs: Karen Colberg, Suzanne McDowell, and Ralph Carlton. They describe why they consider King Arthur Flour to be “America’s oldest startup” because of the company’s innovative leadership structure and 100 percent employee ownership model.”

Gewoon een fijne en goede podcast om te luisteren onderweg. Geen diepgaande analyse, maar gewoon een luistertip.

Eigen publicaties

Video registratie symposium ‘Advancing Research into the Sharing Economy’ – Deeleconomie in Nederland

Op 15 Maart 2017 werd in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht een symposium georganiseerd met als thema ‘Advancing Research into the Sharing Economy’. Helaas kon ik er zelf niet bij aanwezig zijn, maar  aangezien ik de onderwerpen te belangrijk vond om zich tot 4 muren te beperken huurde ik een cameraman in om de presentaties vast te leggen. Zie hier het resultaat.

Drempels verlagen als payment provider – Deeleconomie in Nederland

De deeleconomie (platformeconomie) verlaagt drempels voor particulieren om transacties met elkaar te doen. Zo verlaagd AirDnD drempels voor thuiskoks en potentiële klanten voor thuiskoks en SnappCar de drempels voor autobezitters en gebruikers.

Maar hoe zit het met de platformen zelf? Wie verlaagd hún drempels? Op softwaregebied kennen we Sharetribe, de open source aanbieder van marktplaats software. De WordPress voor deel platformen zeg maar. Maar er zijn meerdere spelers in het ecosysteem.

Afgelopen week ging ik in gesprek met Frans Eliëns, directeur van Payment Provider PayCheckout. Via een eenvoudig model faciliteren zij een ‘split payment’ oplossing voor platformen. Zo wordt de betaling van de eindgebruiker netjes uitgesplitst tussen bijvoorbeeld de verhuurder en het platform (de commissie).

Foto van de week

Keynote with a view… Afgelopen week was ik te gast bij Stedin om een presentatie te geven in een serie ‘zinvol leiderschap’. We hadden alle tijd: 90 minuten keynote, gevolgd door een dik uur goede gesprekken en discussies met de aanwezigen.

Uber lokt chauffeurs met korting op rijopleiding en lease-auto – rtlz.nl

“Taxibedrijf Uber heeft grote moeite met het vinden van chauffeurs. Minder dan één procent van de 1000 aanmeldingen per week gaat uiteindelijk voor het bedrijf rijden. Daarom lokt Uber potentiële chauffeurs met kortingen op rijopleidingen en hulp bij het aanvragen voor vergunningen.”

Het is duidelijk dat dit niet lijkt op het schaalbare model dat platformen als Uber ambiëren. Het zou mij niets verbazen dat zij dit in Nederland blijven doen om

1. te wachten op (voor hun) gunstigere regels;
2. de merknaam Uber sterker neer te zetten om vervolgens andere activiteiten met minder weerstand die wel schaalbaar zijn uit te rollen (UberEats)
3. omdat met het Europese hoofdkantoor in Amsterdam (dat van 400 naar 1.000 medewerkers wil groeien) Nederland alleen daarom al een belangrijke markt is (en mogelijk ook een interessante test markt).

Platformeconomie top 5

SXSW showed us the future of ride sharing, and it’s not Uber

In Austin vond vorige week South by Southwest plaats: het grootste tech festival ter wereld. Interessant is dat juist op de plek waar alle tech evangelisten bijeen kwamen en van de meest bekende tech scaleups ter wereld de grote afwezige was: Uber. Uber en Lyft hebben namelijk in Mei 2016 uit protest van een nieuwe wet de staat verlaten.

Ik raad je aan om het hele verhaal hier een keer te lezen. Waarom? Omdat we in Austin een uniek kijkje in het post-Uber tijdperk kunnen nemen. Wat gebeurt er wanneer een samenleving gewend is om een taxi met een druk op de knop te bestellen, en dan opeens de aanbieders (Uber en Lyft) zich in een paar dagen terugtrekken? Aan de ene kant blijft de vraag komen, aan de andere kant staan er ook opeens 10.000 chauffeurs ‘op straat’.

In Austin kun je zien (en lezen) dat er intussen allerlei nieuwe initiatieven in het gat dat Uber en Lyft hebben achtergelaten zijn gesprongen. Meest succesvolle en interessante is RideAustin: een non profit ride hailing platform die voldoet aan alle standaarden, die aantrekkelijke voorwaarden hebben voor zowel chauffeurs als klanten én een sterke lokale betrokkenheid middels goede doelen etc. Aantal interessante punten uit het stuk ‘Business Impact Hailing a Different Ride in Austin‘ van MIT Technology Review:

• Residents have embraced the startup, which gave its millionth ride in late February and currently averages nearly 60,000 rides a week. Growth has been accelerating: it took 31 days from the company’s June 15 launch for it to give its 10,000th ride but less than 100 to hit 100,000, and it hit a million in just under 250 days.
• The $100,000 raised for local charities has certainly attracted plenty of media attention, and the company partners with major events like the Austin City Limits Music Festival to keep its profile high. It is quite transparent with its data as well.
• RideAustin’s management team is small—just six people—and that low overhead is helping it reach a rare milestone in the ride-hailing business: unlike Uber, whose passengers only pay an estimated 41 percent of the cost of each ride, RideAustin is moving close to profitability.

Ik ben overigens erg benieuwd hoe Uber en Lyft naar deze ontwikkeling kijken. Ik heb ook eens ergens gelezen dat er vermoedens zijn dat Uber en Lyft deze casus zelf hebben gecreëerd als experiment. Who knows…

Podcast: Trebor Scholz on Moving From Uber to Platform Cooperatives – Shareable

De laatste tijd ben ik mij steeds meer in platform coops aan het verdiepen. In New York en Londen bezocht ik congressen en er is ook online flink wat over te vinden. Dit interview met de bedenker van de term ‘platform cooperativism’ Trebor Schulz is erg interessant om te beluisteren. Ik deelde mijn gedachten en aantekeningen in dit openbare Google Docs document. Iets te veel op te copy-pasten in deze nieuwsbrief ;-).

The Tesla Network (Ridesharing Platform) Is A Bigger Opportunity Than Selling Cars – Tesla Motors (NASDAQ:TSLA) | Seeking Alpha

Weer wat interessante food4thought over de toekomst van de mobiliteitsmarkt. Jouw (zelfrijdende) Tesla mag je straks alleen delen via een Tesla ridesharing platform. Hier wordt in dit stuk op ingegaan.

Ik ben om eerlijk te zijn wat sceptisch over een Tesla ridesharing network. Waarom? Omdat uiteindelijk het netwerk met de grooste dichtheid (en daarmee de kortste aanrijdroute, hoogste efficiency, etc.) zal winnen. Dat ga je niet met 1 automerk voor elkaar krijgen.

Daarnaast zijn de schattingen van hoeveel je met jouw zelfrijdende auto kunt verdienen ook erg technisch ingestoken. In dit stuk wordt de auto 6 uur per dag ‘uitgeleend’ aan anderen, wat een jaaromzet van 9.000 dollar oplevert. Maar moet die auto niet tussen ritjes door af en toe worden schoongemaakt? Hoe zit het met afschrijving en extra onderhoud? Belasting? Al met al genoeg vraagtekens rondom dit verhaal, maar dat de toekomst van zelfrijdende mobileit super interessant is en de kaarten nog lang niet zijn geschud, dat staat als een paal boven water….

Weyts wil Uber in Vlaanderen legaliseren – Trends.be

“Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) werkt aan een nieuw wettelijk kader voor taxidiensten, waarin zowel klassieke taxi’s als nieuwe spelers zoals het alternatieve platform Uber kunnen opereren.”

Interessant om te volgen hoe de Vlaamse overheid de toekomst aan het verkennen is. Discutabel in dit stuk is dat er (mogelijk) een verschil komt tussen taxi’s op een standplaats en straattaxi’s. Maar het is nog te vroeg om hier iets zinnigs over te zeggen.

Eigen publicaties

Wavemakers interview: Mark Vletter van Voys – Wavemakers

Voor het boek Wavemakers ging ik afgelopen week samen met Hans van der Loo in gesprek met Mark Vletter, oprichter van telecomaanbieder Voys. Voys werkt volgens een uniek organisatiemodel en gebruikt daarbij onder andere Holacratie. Het bedrijf heeft daarmee geen bazen en managers en is volledig zelfsturend. Zó zelfsturend dat Mark niet meer eindeverantwoordelijk is binnen zijn eigen organisatie.

Met Mark spreken we over zijn het verhaal achter Voys, de 5 Wavemakers leiderschap elementen en meer. Kijk en luister naar een dik uur vol inspiratie over één van de meest bijzondere en nuchtere ondernemers én ondernemingen in Nederland.

De integrale video staat nu online. In een dik uur heb je ‘m uit. Deze case gaan we verder gebruiken voor in het boek, er komt een case en we zullen de komende maanden diverse uitspraken uit de video als losse video’s publiceren. Maar voor nu dus de ruwe versie met het hele verhaal.

Businessagent Partners with Crowdrating on Equity Crowdfunding Risk Ratings – Crowdfund Insider

Via de nieuwsbrief van Ronald Kleverlaan kwam dit interessante stuk voorbij. In de crowdfundingmarkt, en zeker met aandelen crowdfunding, is het inschatten van risico’s en het toetsen van waarderingen een grote uitdagingen. In het algemeen wordt dit door de platformen zelf gedaan. Zij maken hoogstens gebruik van een aantal externe credit rating tools, maar het blijft natuurlijk de vraag hoe onafhankelijk een platform hier is. Wetende dat een platform succesvolle cases nodig heeft om levensvatbaar te zijn. Dit stuk geeft weer een kijkje in deze ontwikkeling.

Platformeconomie top 5

‘De deeleconomie vergroot de ongelijkheid’ | De Tijd

Vorige week was er in België het congres ‘How to coop the internet economy’. De Tijd schreef hier dit artikel over. Geeft een mooi overzicht van de mogelijke impact. Leestip dus. Twee kanttekeningen (misschien kun je het stuk beter eerst even lezen):

1. Deeleconomie vs gig economy:
De termen deeleconomie en platform economie worden in dit stuk wel erg door elkaar gehaald. Koen Frenken heeft het in het begin over deeleconomie (delen van goederen), iets dat de ongelijkheid kan bevorderen. Trebor Scholz heeft het over de gig of klusjes economie. Dus: arbeid via platformen. Beide professoren blijven in dit stuk bij hun expertise, maar de lezer kan opvatten dat het hele stuk over deeleconomie gaat.

2. Vast werk zal ophouden te bestaan:
In de passage ‘vast werk zal ophouden te bestaan’ komt duidelijk naar voren dat internet platformen de verschuiving naar een steeds meer flexibelere arbeidsmarkt zal versnellen, alleen wordt er naar mijn mening iets te veel alleen naar de platformen gekeken. Immers: ook buiten platformen om zien we een steeds meer groeiende markt voor flexibele arbeid. De oplossingen die hier voor moeten worden gevonden moeten dus niet alleen voor digitale platformen, maar voor de hele arbeidsmarkt gelden. Naar mijn mening is het gat tussen vast en flexibel dienstverband simpelweg te groot. Trebor benoemde dit in een ander stuk erg mooi. In de VS ben je contractor of independent contractor. Door o.a. platformen is er een tussenvorm ontstaan: dependent contractor. En daar moeten we iets van gaan vinden en voor gaan organiseren. Op een manier dat de vrijheid blijft, maar ongelijkheid, verkeerde machtsverhoudingen en een rekening die bij de samenleving neerkomt terwijl de profit naar de particuliere sector gaat beter in balans komt. Ow en nee, ik doe nog steeds niets met politiek 😉

How Uber Deceives the Authorities Worldwide – The New York Times

Technisch een hoogstandje, ethisch zeer discutabel: Greyball. “Greyball gebruikt data die de Uber-app verzamelt en andere technieken om inspecteurs die een rit willen boeken te identificeren.” Deze accounts kregen vervolgens een schaduwapp voorgeschoteld waarin geen ritjes te boeken waren. Ai.

Leen je nieuwe BMW eens uit – Dagblad van het Noorden – Blendle

“Wie binnenkort een nieuwe BMW of Mini koopt, moet niet raar opkijken als de verkoper voorstelt de auto af en toe terug te brengen, zodat anderen ermee kunnen rijden. In de VS draaien ze al proef met carsharing.”

Interessante food4thought wanneer je je afvraagt wat de rol van de auto fabrikant en de rol van de dealer in de toekomst gaat worden. Beiden partijen, en ik vermoed dat bij de dealer de urgentie op korte termijn hoger ligt, zijn opnieuw aan het uitvinden wat de rol gaat worden in de toekomst. Of beter gezegd: bestaansrecht.

“ReachNow heet het innovatieve carsharingbedrijf van de BMW Group dat in 2016 in de VS van start ging. Het biedt kopers van een Mini aan om hun auto regelmatig uit te lenen. Bijvoorbeeld wanneer ze een paar weken met het vliegtuig op vakantie zijn en de auto toch maar nutteloos voor de deur staat.”

De dealer (en BMW als platform) werpen zich in dit voorbeeld als intermediair op. Eigenlijk net wat bedrijven als IamBnB doen voor Airbnb: drempels wegnemen voor mensen om hun bezittingen (tijdens afwezigheid) efficiënter te benutten. Interessante bijkomstigheid hierbij is dat dit voor zowel de dealers als BMW een manier zou kunnen zijn om het klantcontact te behouden. Want als je dat eenmaal kwijt bent (en dat is bijvoorbeeld in de hotel markt al gebeurd met o.a. Booking.com), dan is het leven opeens een stuk minder ontspannen als ondernemer.

Zo stuurt je smartphone je levensverhaal – De Correspondent

Interessante read. De zin die mij het meest bijbleef: ‘Als we onze beslissingen overal waar mogelijk automatiseren, zal efficiëntie van het systeem altijd boven de menselijke uitzondering staan’.

Dit is wat er gebeurt als mensen ruilen van Facebookaccount – Volkskrant

“Hoe is het om uit je eigen filterbubbel te breken? Vier grootverbruikers van sociale media met een radicaal ander wereldbeeld ruilden één week lang van Facebookaccount.”

Mooi artikel dat ons confronteert met de eigen filter bubble die we voor onszelf opbouwen. En hoe we allemaal eigenlijk enorm worden beïnvloed door de bubbel die wij en algoritmes voor ons creëren.

Off topic

Shell werkt aan bezorgdienst voor brandstof in Nederland | FD

“Shell werkt aan bezorgdienst voor brandstof in Nederland.” In de VS zijn er al een aantal apps die ‘on demand’ jouw benzinetank vullen. Interessante markt, met ook zijn voor- en nadelen. In het kader van Shell interessant is dat het idee en de mogelijke executie vanuit een corporate komt. Ik kan mij voorstellen dat dit ook voor hun een manier is om te experimenteren hoe zij het klantcontact weer naar zich toe kunnen trekken, om op basis daarvan nieuwe proposities uit te kunnen rollen. Natuurlijk kun je zeggen dat dit een korte termijn oplossing is (hoe lang rijden onze auto’s nog op benzine?), maar het is in ieder geval een stap om de toekomst te verkennen. En iedere stap is er 1

Volgtip

SXSW updates van Fast Moving Targets

Het is altijd al een feestje om de mannen van Fast Moving Targets te volgen. Ik mocht zelf al twee keer aanschuiven (hier en hier). Zoals elk jaar zijn zij ook op SXWS, het grootste tech festival ter wereld, te vinden. Iedere dag doen zij via hun Revue nieuwsbrief een update van hun bevindingen. Volgtip dus.

Goedemorgen! Wens ik je toe vanuit de zon in Lanzarote. Afgelopen week dook ik voor het in Juni te verschijnen boek Wavemakers in het verhaal achter Uber. En hoewel ik een hoop over dit bedrijf weet, leverden de 8 video’s en 48 artikelen die ik voor deze case bestudeer weer een hoop interessante inzichten op. Op het boek moet je nog even wachten, wel heb ik op deze maandag ochtend weer 5 mooie stukken voor je uitgezocht en voorzien van mijn visie en duiding. En kun je weer 2 nieuwe video interviews vinden met deelplatformen BKSY (de grootste decentrale bibliotheek community ter wereld) en GoBoony (camperdelen). Fijne week!

Platformeconomie top 5

CBA signs first sharing economy digital identity deal with Airtasker | afr.com

“Commonwealth Bank of Australia has signed a landmark deal with online jobs marketplace Airtasker (950.00 users), which they hope will change the way customers prove the veracity of their identity in the online sharing economy.”

Zeker wanneer het gaat om arbeid via platformen bij mensen thuis is het wel zo prettig dat je weet waar je terecht komt en wie je in huis haalt. Veel platformen checken wel de ‘supply’ kant (schoonmakers, chauffeurs, etc.), maar niet de ‘demand’ oftewel klant kant. De drempel om dit te doen (en het kostenplaatje) is simpelweg te hoog.

Aan de andere kant zien we dat banken op zoek zijn naar hun toegevoegde waarde voor de toekomst. Een toegevoegde waarde is, of in ieder geval kan zijn, het verifiëren van identiteit vanuit de rol van een zogenaamde ’third party’. Dat is dan ook precies wat ze gaan doen. Geverifieerde accounts krijgen een badge, wat het aantal transacties weer kan verhogen.

Kanttekening bij deze samenwerking is dat voor zover ik kan zien je klant moet zijn van deze bank om de badge te kunnen krijgen. En ik ben benieuwd wanneer er een op blockchain gebaseerd ID check systeem komt die deze rol naadloos en tegen minimale transactiekosten kan vervullen.

Voor nu in ieder geval een mooi experiment, waarin de bank ook goed kan ontdekken welke bank data toegevoegde waarde (en dus waarde) heeft voor andere partijen als platformen en de bank kan ook kijken of (reputatie) data vanuit de platformen de credit profielen van klanten kan versterken.

De (ver)deeleconomie; wie maakt zijn idealen waar?  | Quote

“De deeleconomie werd begroet als verrijking. Toch is het ene bedrijf het andere niet.” Gewoon een goed verhaal over de staat van de deeleconomie, waar ook de brug wordt geslagen met de gig economy (arbeid via platformen). Ook leuk rijtje van deel naar gig. Waar wat mij betreft een initiatief als Thuisafgehaald.nl bovenaan het rijtje had mogen staan.

Uber CEO Travis Kalanick apologizes for treating a driver ‘disrespectfully’: ‘I must fundamentally change as a leader and grow up’

2017 is voor Travis, de founder van Uber, redelijk dramatisch begonnen. Kwam er vorige week een groot verhaal naar buiten over de vrouw onvriendelijke cultuur binnen het bedrijf, werd hij deze week geconfronteerd met zijn eigen discutabele gedrag tegen een….. Uber chauffeur. Weet dat in de VS veel Uber chauffeurs voor hun eigen veiligheid(sgevoel) een dashcam in hun auto hebben die de activiteiten in de auto filmt. Zo ook de uitspatting van Travis tegen de chauffeur.

Travis ging later diep door het stof en geeft publiekelijk aan dat hij zijn leiderschapskwaliteiten fundamenteel moet verbeteren. Ik ben om eerlijk te zijn heel benieuwd of de aandeelhouders hem deze kans geven, de reputatie van Uber holt wel heel erg achteruit. Wat natuurlijk niets zegt over het daadwerkelijke gebruik, ik vermoed dat niet veel mensen minder bij Shell zijn gaan tanken nadat ze het stuk in De Correspondent hebben gelezen vorige week…..

Airbnb-bedrijfje in de problemen: ‘Gasten onderworpen aan Gestapo-verhoor’ – AT5

“De appartementenverhuurder zit in zwaar weer, meldt Quote. KeyOkay heeft klanten voor de komende drie maanden elke twee weken uitstel van betaling gevraagd, omdat er te weinig geld in kas is. Dat komt volgens eigenaar Douwe Wielenga onder andere door tegenwerking van de gemeente, negatieve publiciteit en het laagseizoen.”

Tja, ik weet er natuurlijk het fijne niet van, maar ik kreeg het gevoel bij het lezen van dit stuk dat de eigenaar van KeyOkay wel heel erg de schuld volledig bij anderen neerlegt. Daarnaast is het laagseizoen natuurlijk iets waar je als ondernemer op kunt anticiperen.

Uber: Users Are More Likely To Pay Surge Pricing If Their Phone Battery Is Low

Uit een interview met de head of economic research bij Uber: “Uber users are more likely to pay for surge pricing if the battery is low on their phones. People that have a low battery fear getting stranded somewhere so they are much more willing to spend more. And Uber users with fully charged phones have the flexibility of being able to wait longer to see if the surge pricing changes after 15-20 minutes.

How can Uber tell if the battery is low? In Uber’s privacy statement, the company said it collects certain types of data from the devices of its users. This includes the hardware model, operating system, preferred language and mobile network information. Uber can also detect battery information in order to determine whether to go into power saving mode.”

In een stuk op The Next Web: “Chen says users will pay up to 9.9 times in surge if their battery is critical just so they’re not stranded wherever they are.”

Nergens wordt aangegeven dat Uber hier ook gebruik maakt van deze methode, maar het is natuurlijk wel de vraag of dit bijdraagt in het vertrouwen in hoe de app (ik bedoel: het taxibedrijf) data kan gebruiken om voor hun gewenst gedrag te sturen. Als dat vertrouwen weg is, wie zegt dat de reputatie scores kloppen. En meer. Dat zou het begin van het einde betekenen. Voor jou als gebruiker dus zaak om, ook bij andere apps, ook zelf kritisch na te blijven denken.

Bestseller

How Estonia became the most digital country in the world.

Ik dacht even dat Linkedin Pulse, dat is de blog sectie van Linkedin, dood was. Todat ik ontdekte dat de Engelse vertaling van het stuk over Estland dat ik oorspronkelijk voor Intrapreneur.nl schreef in 5 weken tijd bijna 5.000 views, 232 likes en 124 shares heeft opgebracht. Toch iets om trots op te zijn.

Eigen publicaties

Bouwen aan de grootste decentrale bibliotheek en boek community ter wereld: BKSY

Interview met Peter Knol van boeken app BKSY: een app waarmee je de boeken die in jouw boekenkast staan kunt delen met anderen. Mooi in zijn eenvoud en ook tof om te zien hoe stakeholders die vanuit een logisch perspectief negatief kunnen reageren (de bibliotheken) opeens een belangrijke partner zijn geworden.

Goboony: ondernemerslessen van een deeleconomie ondernemer

Wanneer we kijken naar de snelst groeiende markten binnen de deeleconomie, of beter gezegd: de platformeconomie, dan is het goed om jezelf de vraag te stellen:

• wat bezit ik al?
• wat heeft hiervan (in potentie) veel waarde?
• wat benut ik niet optimaal?

Al snel kom je dan uit bij het rijtje:

1. je woning
2. je (kostbare) spullen
3. je mobiliteitsmiddelen (auto, motor en camper)
4. je eigen geld
5. je eigen tijd en skills

Steeds meer platformen maken het mogelijk dat individuen deze middelen met anderen ‘delen’. Bij nummer 1, 2 en 3 praten we over deeleconomie, bij 4 gaat het over crowdfunding en bij 5 gaat het om de klusjes economie, ook wel bekend als gig economy.

Aangezien gedeelde mobiliteit de toekomst is, besloot ik om in gesprek te gaan met Mark de Vos, mede-oprichter van het camperdeelplatform Goboony. Campers zijn namelijk, meer dan auto’s, items die perfect binnen de deeleconomie passen. Immers: het zijn kostbare apparaten, ze worden slechts een paar weken per jaar gebruikt en de vraag is vele malen groter dan het aanbod.

Goedemorgen! Hierbij weer 5 verse artikelen over de opkomst van de platformeconomie, voorzien van mijn duiding. En een nieuwe eigen publicatie. Ken je iemand waar deze wekelijkse update interessant voor is? Stuur hem gerust per mail door! Inschrijven kan via deze link. Fijne week!

Platformeconomie top 5

Google To Take On Uber, Lyft With Major Expansion Of Waze Carpooling Service – Consumerist

Google is al een tijd bezig met experimenten voor ‘ride sharing’ met de voor 1,3 miljard dollar door hun in 2013 aangekochte crowdsourced navigatie app Waze. Dit lijken ze nu uit te gaan breiden.

Interessant aan dit experiment is dat Waze een van de kritieke elementen van een ridesharing platform al in huis heeft: de kritieke massa die de app op regelmatige basis gebruikt. Exacte cijfers zijn niet bekend, maar het schijnt dat zij in 2013 50 miljoen gebruikers had. Dat kan nu zo maar enkele honderden miljoenen zijn. Of niet. Interessant trouwens dat er weinig over de cijfers bekend is sinds de overname van Google.

“And with a company like Google behind the wheel, there could come a day when Waze uses self-driving cars from the company’s Waymo driverless vehicle division.”

Bovenstaande quote is een denkbaar alternatief, al ben ik door de jaren heen wel mijn overtuiging dat het zijn van een Google of Facebook met veel (dagelijks inloggende) users een gegarandeerde basis voor succes is. Het bouwen en runnen van een succesvolle marketplace is toch een vak apart.

Nog ever mierenziften: op korte termijn concurreert Waze eerder met BlaBlaCar dan met Uber en het alleen in Amerika actieve Lyft. Op lange termijn wel: met de zelfrijdende auto gaat het om wie het platform dat de reizigers met de beschikbare (autonome) mobiliteit matcht. En daar zouden zij een interessante rol in kunnen spelen.

Te koop: goed Airbnb-huis – De Telegraaf – Blendle

“Makelaars hebben een nieuwe verkooptruc: de Airbnb-opties van een huis aanprijzen. Aan de noordzijde van Amsterdam ging onlangs een huis voor drie ton in de verkoop. De meest opvallende verkooptekst in de Funda-advertentie: „Zolderkamer is zeer geliefd (4,5 sterren) op Airbnb, verhuur je drie weekenden per maand, dan kun je zo goed als gratis wonen.”

Voor wie de Amsterdamse huizenmarkt in de gaten houdt is dit geen nieuws: makelaars adverteren al langer met de potentiële inkomsten door verhuur via Airbnb. ING berekende vorig jaar dat huizenbezitters soms een ton meer kunnen lenen (beter gezegd: de aflossing van een extra ton hypotheek). Al nuanceren zowel de makelaars als ING hun uitspraak, toch vindt ik het uiterst discutabel (verwerpelijk pas misschien beter) dat consumenten op deze manier worden verleid. Dit terwijl een hypotheek 25-30 jaar loopt en de ‘zekerheden’ van de Airbnb verhuur per jaar kunnen veranderen. Met in potentie grote gevolgen voor de consument.

De reactie van Makelaarsland is iconisch:

„Een makelaar heeft geen sociale functie. Je moet die woning gewoon zo goed mogelijk verkopen”, vindt Stoop echter. „Maar als koper moet je wel voorzichtig zijn. Het is immers geen gegarandeerd inkomen”

Waar is het verantwoordelijkheidsgevoel van Makelaarsland en de makelaarsbranche gebleven? Ver te zoeken blijkbaar….

A female engineer’s account of working at Uber alleges rampant sexism repeatedly ignored by execs and HR — Quartz

Niet te missen afgelopen week: de rel rondom de blog van een dame die een jaar voor Uber werkte en met een aantal beschreven incidenten een uiterst vrouw onvriendelijke cultuur binnen Uber schetst. Om het gezicht te redden zet founder Travis zwaar geschut in: een voormalig minister van justitie wordt ingezet om de misstanden te onderzoeken. Bijgestaan door twee vrouwen: de nieuwe HR bazin van Uber en een lid van de raad van bestuur Arianna Huffington, oprichter van The Huffington Post. Slimme zet, maar deze uitspatting gaf ons wel een interessant inkijkje in de cultuur van het bedrijf en hoe er flink wat controle en organisatie lijkt te ontbreken.

Deeleconomie-platform AirDnD ontvangt internationale investering – Deeleconomie in Nederland

“AirDnD, het platform waarmee iedereen een huiskamerrestaurant kan zoeken en boeken, heeft een investering ontvangen van Blooming & Booming.”

Mooie stap van dit Nederlandse platform. Ik ben persoonlijk wel benieuwd hoe lang ze de naam AirDnD nog zullen gebruiken: ik heb even gechecked en de .com is in handen van…. het grote Airbnb.

Duidelijk is wel dat AirDnD de breedte in gaat:

“We zullen de investering gebruiken om een grotere doelgroep te bereiken en om meer mensen kennis te laten maken met huiskamerrestaurants. Daarnaast willen we het binnenkort mogelijk maken om onze hobbychefs bij gasten thuis of op locatie te laten koken.”

In een nieuwsbrief eerder deze maand stond dit:

“Maar wist je ook al dat huiskamerrestaurants zich zeer goed lenen voor bedrijven die op zoek zijn naar een locatie voor een vergadering, heisessie of teamuitje?”

Dat zij de breedte in gaan is duidelijk, ik ben benieuwd op welke manier. De tijd zal het ons leren.

A Lone Data Whiz Is Fighting Airbnb — and Winning – Backchannel

Mooi voorbeeld van hoe een outsider impact kan hebben op de strategie van een organisatie. Inside airbnb is een platform dat realtime data scraped van Airbnb en zo inzicht geeft over het aanbod en gebruik van het platform. Ook is het interessant om iedere keer dat Airbnb cijfers naar buiten brengt (die veelal zo breed zijn dat er weinig interessante conclusies uit te trekken valt) ook een blik te werpen op de cijfers van Inside Airbnb.

The “Inside Airbnb” project has earned the home-sharing company a deluge of bad press and forced it to be more transparent.

Triest

Dit is treurig: zo zien de stadions in Rio eruit een half jaar na de Olympische Spelen | Wel.nl

Een half jaar na de spelen in Rio liggen bijna alle nieuw gebouwde faciliteiten er al voor oud vuil bij. Doodzonde. Ik begrijp niet dat het IOC geen clausule in de aanbesteding meeneemt dat het organiserend land ook een plan indient wat te doen met de faciliteiten NA de spelen. Kleine moeite en grote impact.

Eigen publicaties

De zin en onzin van online reputatie en waarderingssystemen – Intrapreneur.nl

Voor Intrapreneur.nl, het content platform van Trivento, schrijf ik iedere maand een blog op het snijvlak van technologie en platformen. Deze maand: “Hoe komt een goede online reputatie tot stand? Cruciaal voor online platformen is dat de gebruiker je vertrouwt. Over de zin & onzin van waarderingssystemen.” Naar aanleiding van een vraag via Twitter schreef ik er nog een stuk bij, maar die lijkt van het web te zijn verdwenen. Als ik ‘m vindt, dan zal ik de aanvulling volgende week delen.

Na twee presentaties vorige week op de Frankwatching Social Today en een toffe sessie met topambtenaren bij het Ministerie van Financiën was mijn stem en energie echt even op. Vandaar ook een verlate versie van deze nieuwsbrief. Wel ben ik vrijdag om 04:30 naar Londen vertrokken voor een conference over Platform Coops: de tegenhanger van het ‘platform kapitalisme’. Weer interessante food4thought opgedaan en toffe mensen ontmoet. Mooi om te zien was ook dat er naast de meer ideologische ‘commons’ discussies ook sessies waren over hoe het realiseren van een succesvol schaalbaar platform. In mijn ogen een essentieel onderdeel willen platform coops impact gaan maken. (lees ook dit stuk over platform coops)

Platformeconomie top 5

Kevin. Chatbot Insurance for the Sharing Economy – Traity Blog

“Today we are introducing Kevinsured.com. Kevin is a chatbot that provides micro-insurance for your P2P transactions with strangers. From buying football tickets to renting your bicycle, Kevin insures any P2P transactions against theft, fraud, scams, etc. Anything. With Kevin we don’t care about the what. We care about the who.

It’s really crazy, and that’s why it’s super exciting. Kevin could change the way we transact with one another.”

Deze bijzondere p2p verzekering (transacties via Blockchain) is een initiatief van (of beter gezegd: een itteratie op) Traity. Traity is (en bij deze waarschijnlijk: was) een externe online reputatie tool. Een van de betere op de markt en qua funding ook de grootste. Vorig jaar interviewde ik hun founder.

Volgens mij gaat zij hier een enorm interessant experiment aan, dat gevolgen heeft voor verzekeren en voor de ontwikkeling van platformen. Echt iets om in de gaten te houden.

Airbnb Acquires Luxury Retreats, Beating Out Expedia, Accor – Bloomberg

“Airbnb Inc. bought Luxury Retreats in its biggest acquisition yet as the apartment-rental website takes steps toward becoming a full-service global travel company.”

Wat interessante facts uit het stuk (en video) van Bloomberg:

• Airbnb had niet het hoogste bod, maar de founder van Luxury Retreats (LR) had het idee dat hij bij Airbnb na de aquisitie nog genoeg ruimte had om zijn eigen ding te doen;
• Airbnb kocht LR om te leren hoe je luxe diensten schaalbaar kunt maken. Luxe verblijven zullen vermoed ik ook bijdragen om de marktaandeel voor de zakenreiziger te laten groeien;
• Airbnb heeft welliswaar 3,1 miljard dollar aan investeringen opgehaald, maar heeft hier slechts 300 miljoen van uitgegeven. Zij hebben dus nog flink wat geld in de oorlogskas voor overnames. En dat zullen er volgens de analisten in 2017 flink wat worden…

Why we choose profit | Fast Moving Targets

Veel organisaties die groeien volgens het Silicon Valley model leunen zwaar op extern geld en veelal duurt het een tijd voordat zij winstgevend zijn. Groeien op eigen kracht vs groeien op de portemonnee (en macht) van de Venture Capitalist.

Met zoveel VC geld in de platformen ben ik heel benieuwd wat de impact van de macht van het geld de komende jaar zal zijn. Ik vermoed niet al te veel goede keuzes voor de lange termijn…

Tijdens mijn Brand Expedition, een reis in 2010 in een oud Volkswagen T2 busje langs 20 Europese merken, ben ik fan geworden van familie bedrijven. Omdat hier juist niet iedere geïnvesteerde euro binnen een jaar hoeft worden terugverdient en het eigendom van familie zorgt ook voor een goede lange termijn doelstelling. Blij verrast was ik dan ook toen ik onderstaand bericht in de dagelijkse nieuwsbrief van Fast Moving Targets voorbij zag komen:

Samenwerkingssoftware Basecamp komt met enige regelmaat in Handpicked langs. Omdat oprichter Jason Fried een man  met een uitgesproken mening en een sterke visie is. Basecamp is zo’n voorbeeld van een bedrijf dat in een wereld waar veel ondernemingen met extern geld voor lange termijn potentie kiezen, de keuze van meet af aan heeft gemaakt om op korte termijn als bedrijf winstgevend te zijn. In Why We Choose Profit zet Fried de argumenten op een rij waarom dat volgens hem de beste strategie is.

Profit buys you time and flexibility. Zolang je zelf winst maakt, kun je de tijd nemen voor de keuzes die je maakt. Dan heb je ruimte om richtingen te onderzoeken en mogelijkheden uit te proberen.

We don’t care about valuation. Als je geen investeerders hebt die in je nek hijgen, hoef je nooit na te denken over de waarde van je bedrijf en de aandelen. Kun je lange termijn voor korte termijn laten gaan. “We spend zero hours a year on valuation and fake-number nonsense.”

Profit protect you from your ego. Als je zelf je broek moet ophouden, huur je geen panden die je eigenlijk niet kunt betalen, lease je geen auto’s boven je macht, etcetera.

En zo redeneert Jason Fried door om mooi te eindigen:

“Having a profitable business doesn’t mean squeezing the lemon for every last bitter drop. It isn’t all or nothing. You can be profitable and generous. Profitable and fair. Profitable and kind. These aren’t opposite ends of some moral spectrum. Quite the contrary.”

“It’s EASIER to be generous when you’re doing well. It’s EASIER to be fair when there’s enough. It’s easier to be kind when it’s not tipping you over the edge.”

Aegon stopt 15 miljoen euro in crowdlending marktplaats Auxmoney – Emerce

‘Aegon gaat zijn samenwerking met het peer-to-peer platform auxmoney uitbreiden. Auxmoney is het leidende kredietplatform in Duitsland.’ Daarnaast zal Aegon de komende 3 jaar ook financiering voor de lenigen bij Auxmoney verstrekken. Voor de duidelijkheid: Auxmoney is een marktplaats voor financiering voor kredieten voor particulieren. Zowel de crowd als de beleggers zorgen voor het benodigde geld.

Mooi om te zien is dat een instelling als Aegon zich nu echt serieus lijkt te committeren aan een organisatie die handelt buiten de traditionele kanalen. Uiteindelijk is dit een investering om belang op te bouwen in de markt en om te leren. Ik vermoed vooral leren van hoe big data in te zetten voor een betere en efficiëntere dienstverlening:

“De risico-analyse van auxmoney is gebaseerd op honderden digitale data die klanten hebben verstrekt. In deze data zitten ook gedragskarakteristieken en webgegevens. Met deze complexe analyse kan het bedrijf leningen verstrekken aan miljoenen mensen die normaal gesproken worden uitgesloten in simpeler, meer traditionele processen voor kredietbeoordeling.”

Uber verliest Braziliaanse rechtszaak van chauffeurs | NU – Het laatste nieuws het eerst op NU.nl

“Uber-chauffeurs werken nu als zzp’ers, maar een Braziliaanse rechter oordeelt dat de chauffeurs als werknemers moeten worden behandeld, met alle voordelen die daarbij horen.” Vanzelfsprekend gaat Uber in beroep. Met de berichtgeving van RTLZ vorige week over UberEats is het duidelijk dat het exponentiële model van wel alle lusten, maar niet alle lasten, meer en meer onder druk komt te staan.

Update

Deeleconomie belasting ingewikkelder dan gedacht

Via Koen Frenken kwam dit bericht voorbij. Hierin wordt duidelijk (als je je door de taaie kost heen weet te bijten) dat de deeleconomie belasting in België die belasting en deeleconomie moet vereenvoudigen toch een stuk ingewikkelder is dan het in eerste instantie lijkt. Ik denk ook dat er dan ook fundamenteel iets moet veranderen aan ons belastingsysteem. Ik herhaal wat ik vorige week in de sessie met topambtenaren van het Ministerie van Financiën zei: in een wereld die alleen maar complexer wordt, moeten (belasting)regels worden vereenvoudigd. Dat is de enige manier om hier mee om te gaan….

Gemist

Carpooldienst Blablacar wil ook gaan bezorgen | NOS

Een bericht uit juni 2016 waar ik nu pas op stuitte waarin een van de oprichters van het Franse BlaBlaCar aangeeft de mogelijkheden te onderzoeken om lege achterbanken niet alleen te gebruiken voor het vervoeren van passagiers, maar ook voor het vervoeren van post en pakketten. Interessant, omdat zij eerst uitblonken in de focus om eerst de beste en grootste te worden in ride sharing om dan pas verder te kijken. Urgentie om hier mee aan de slag te gaan kwam van het feit dat de dienst in Rusland al voor bezorgingsdoeleinden gebruikt wordt. Ik vraag mij alleen af of dit echt gaat werken. Intussen zijn er best al wat startups in de markt die zich richten op het vervoeren van pakketjes als ‘lift’ voor een bestaande rit. Focus daar ligt vooral op het vervoer van spullen die niet als pakket kunnen worden verstuurd, maar waar een koerier te duur is. Dit omdat je als dienst niet wilt gaan concurreren met de tarieven van o.a. PostNL.

Foto van de week

Deze week stond in één van mijn tweets: “een ochtendje waarin de uitspraak ‘ik vind Belasting een reuze interessant onderwerp’ welgemeend uit mijn mond kwam”. Een expeditie in de platformeconomie doet rare dingen met een mens 😉 Deze uitspraak deed ik tijdens een vooroverleg voor een sessie met een aantal topambtenaren bij het Ministerie van Financiën. Interessante discussies over belasting via platformen, het berekenen van kostprijs van een belasting transactie (en korting geven wanneer deze omlaag gaat) en hoe je belasting kunt gebruiken als sturend ipv volgend instrument.

Ook deze week voorzag ik weer 5 artikelen van mijn commentaar. En nog een mooi Uber nieuwtje als afsluiter. Fijne week!

Platformeconomie top 5

‘Macht techbedrijven zet grondrechten onder druk’ – NRC

“De overheid, bedrijven en burgers doen te weinig om grondrechten in de digitale wereld te beschermen. Dat zegt het Rathenau Instituut in het donderdag verschenen rapport Opwaarderen – borgen van publieke waarden in de digitale samenleving.”

Must read welke bijdraagt aan de bewustwording van de ontwikkeling dat we eigenlijk geen idee hebben op basis van welke algoritmes tech bedrijven keuzes voor ons maken en ons leven beïnvloeden. En de wet overtreden.

Lees ook het stuk op de site van het Rathenau.

Nationale Nederlanden start proef met deelauto verzekering Gappie

Deze week lanceerde Nationale Nederlanden een app waarmee je jouw auto verzekerd en zonder tussenkomst van een platform aan anderen kunt uitlenen. Ongeacht of er wel of niet een vergoeding tegenover staat.

De laatste tijd zie ik steeds meer verzekeraars hun pijlen op het verzekeren van het uitlenen van jouw auto zonder tussenkomst van een platform. Centraal Beheer heeft een pilot lopen in de basis verzekering, Ohra timmert met Clixx al een tijdje aan de weg en nu dus ook Nationale Nederlanden.

Dit wordt ook een uitdaging voor de peer2peer auto deel platformen als SnappCar. Verzekering is een belangrijke toegevoegde waarde van het platform (waarom zou je anders een tweede keer nog via het platform boeken en commissie betalen?), dat nu dus direct naar de consument verschuift.

Om eerlijk te zijn denk ik trouwens dat de autodeel platformen voor verzekeraars helemaal niet het meest interessant zijn. De grootste markt zit hem namelijk in het ‘grijze’ circuit. De cijfers van peer2peer autodelen vallen in het niet bij de cijfers van hoe vaak auto’s onder vrienden en bekenden worden uitgeleend. Wanneer je die doelgroep bewust maakt van de risico’s (bijvoorbeeld dat degene waar je de auto van hebt geleend zijn no-claim kwijtraakt wanneer jij een ongeluk maakt) dan heb je een gouden business case. Immers: 5 euro per dag voor een autoverzekering zijn, op het moment dat je de processen automatiseert, een potentiële goudmijn.

Ford investeert 1 miljard dollar in startup voor zelfrijdende auto’s |  NU.nl

“Autofabrikant Ford investeert 1 miljard dollar in de startup Argo AI. Dit bedrijf is gespecialiseerd in kunstmatige intelligentie (AI) die gebruikt kan worden voor zelfrijdende auto’s.” Interessante move van een auto producent die zijn toekomst aan het verkennen is.

Ook interessant: “Medio vorig jaar maakte Ford bekend dat het bedrijf verwacht in 2021 op grote schaal een zelfrijdende auto te kunnen fabriceren voor chauffeurloze taxidiensten.” Hardware, software en platform (met kritieke massa) worden de belangrijkste assets voor mobiliteit in de toekomst. En het is duidelijk dat de auto producenten dat intussen ook door hebben.

Asscher haalt uit naar ‘asociale’ behandeling jonge UberEats-bezorgers – rtlz.nl

“Je denkt als 16-jarige een leuk bijbaantje te hebben, maar in werkelijkheid ben je zelfstandig ondernemer. Het overkomt bezorgers van UberEats, die boos zijn dat het bedrijf hen slecht heeft ingelicht. “Heel asociaal”, vindt minister Asscher van Werkgelegenheid, die een onderzoek instelt.” Mee eens, maar volgens mij gebeurt er tegenwoordig wel een hoop ‘heel asociaals’ in de flexmarkt. Tijd om ook eens hand in eigen boezem te steken? Daarnaast, even los van dat we dit als maatschappij niet moeten willen, valt het wel op dat weer Uber de partij is die als voorbeeld er uit wordt gepikt.

RTLZ zette de aanmeld procedures (herinner je je deze nog over UberEats?) en soort arbeidsrelatie van de diverse on-demand food delivery diensten op een rijtje:

How Norway is embracing the sharing economy instead of fighting it

“Norway is leading the charge in figuring out how to preserve the flexibility of this model, while mandating certain labor and quality standards.” De hele aanpak komt op mij wat naïef over, zo ook deze passage: “Its recommendations also include settling the legal status of companies working in the sharing economy, thereby bringing them into the tax system without compromising on safety standards. By doing this, the commission hopes to use the potential of the sharing economy to lower fares and support fairer competition, which would ultimately benefit the consumer.” Misschien iets meer focus op ‘benefit the society’?

Ook vermakelijk: “The commission believes that companies like Uber can open up the Norwegian taxi industry and bring much-needed competition to the sector.” Als ik naar Nederland kijk dan is de hele taxi markt nog geen meter veranderd in het voordeel van de klant. Ik zie deze markt in de executie nog geen (centi)meter veranderd. Zelfde strategie, klant niet centraal, technologie niet gebruiken om efficiency te verhogen en klant beter van dienst te kunnen zijn, etc. Bizar.

Opmerkelijk

Fransman klaagt Uber aan om ‘scheiding door privacybug’ | NU – Het laatste nieuws het eerst op NU.nl

“Een Franse zakenman eist een schadevergoedig van 45 miljoen euro van Uber. Zijn scheiding zou zijn veroorzaakt door een bug die ervoor zorgde dat zijn vrouw op de hoogte bleef van zijn geheime taxiritten.” Je zou toch zeggen dat als hij de waarde van zijn (voormalige) relatie 45 miljoen euro waard vindt, dat hij wellicht iets beter had moeten nadenken toen hij besloot om vreemd te gaan 😉 (even los van het feit dat het weer een slordigheidje is in het beheer van persoonsgegevens en privacy…)

Foto van de week

In 2016 startte ik het platform ‘Deeleconomie in Nederland‘, waar ik alle deeleconomie platformen op de Nederlandse markt een plek biedt om zich te presenteren aan consumenten (en onderzoekers). Nu er een mooie basis staat (150+ profielen online) ben ik deze week begonnen met een verdiepingsslag: meer (en vooral: met regelmaat) contact met de platformen, wekelijkse nieuwsberichten, meer leven in de social kanalen en meer tools produceren om de deeleconomie te bevorderen. Om een goede start te maken lanceerde ik deze week via Sprout.nl een infographic waar ruim 100 deelplatformen in 10 categorieën verdeeld worden gepresenteerd. Ruim 100 retweets en vele mailtjes maakte duidelijk dat dit werd gewaardeerd. Alle reden om hier mee door te gaan dus.

Ook deze week zocht ik 5 artikelen voor je uit: allemaal (per toeval) in de hoek van de (gedeelde) mobiliteit. Fijne week!

Platformeconomie top 5

#DeleteUber: company automates account removal due to demand | Technology | The Guardian

De tegenreactie van tech-Amerika op het inreisverbod van Trump was deze week niet te missen. Tijdens een protest staking op JFK Airport besloot de taxibond in New York zijn ritten te staken als steun voor het protest. Uber deed dit niet en twitterde zelfs dat de ‘surge pricing’, de prijsstijging bij drukte, niet omhoog zou gaan. Dit werd door de Amerikanen niet gewaardeerd en een campagne #DeleteUber ging viral. Dat Travis, de founder van Uber, in de advies commissie van Trump zit speelde hier ook in mee.

In totaal werden volgens Times zo’n 200.000 accounts opgezegd door boze klanten. Deze stormvloed aan opzeggingen zorgden er voor dat het opzeg proces, dat normaal handmatig werd gedaan, plotseling moest worden geautomatiseerd.

Als reactie stortte Uber 3 miljoen dollar in een fonds voor chauffeurs die worden getroffen door het inreisverbod. Mensen die hun account opzegden kregen een mail met een laatste poging om de ontevreden klant van gedachten te laten veranderen. En Travis koos eieren voor zijn geld, zette zijn ego opzij en stapte uit de adviesraad van Trump.

Even los van het feit dat dit een mooi voorbeeld is van de ‘power of the crowd’, is het natuurlijk de vraag of het opstappen van Travis uit de adviesraad van Trump niet meer is dan symboolpolitiek en een teken van zwak leiderschap. Uiteindelijk is het zwichten op korte termijn druk (en een teken van zwakte), waarbij het lange termijn plaatje uit het oog werd verloren.

Lees trouwens ook de reactie van Elon Musk waarin hij uitlegt waarom hij wél blijft zitten.

Ugh, Uber wants you to bond with your fellow UberPOOL passengers

KLM doet met ‘Meet & Seat‘ en Seats2Meet met ‘Connect‘: het inzichtelijk maken van wie er in een vliegtuig of op een andere locatie zit, wat de competenties en behoeften zijn en op basis hiervan mensen (proactief) met elkaar verbinden. Dit concept past natuurlijk ook perfect wanneer je gebruik maakt van gedeelde mobiliteit. Als je dan toch bij elkaar in de auto zit, laat het dan ook gelijk een relevante ontmoeting zijn die meer waarde oplevert dan het toevallig van A naar B gaan.

Met ‘UberPool’ wil Uber mogelijk in de toekomst hier ook mee aan de slag gaan. UberPool is een functionaliteit waarbij je aangeeft open te staan je taxi rit te delen in ruil voor korting. Wetende dat je geen idee hebt wie er (dronken of niet) instapt en hoe ver je om moet rijden. In de passagiers en chauffeur forums wordt er flink geklaagd over de functionaliteit, maar het idee is natuurlijk helemaal prima. Als het aantal transportbewegingen maar hoog genoeg is, dan is er altijd wel een match te maken.

In dit stuk geeft de auteur behoorlijk af op een patent dat is aangevraagd door Uber waarbij het bedrijf jou wil laten zien wie er met jou meerijdt op basis van Facebook data. Natuurlijk zou dat een pilot zijn van een discutabele kwaliteit en functionaliteit, maar het basis idee blijft natuurlijk interessant. Misschien nog niet voor nu, maar zeker voor de tijd dat we allemaal van mobiliteit als een service gebruik maken en alle auto’s volledig zelfrijdend zijn….

Daimler to operate self-driving cars on Uber’s network  |  TechCrunch

Daimler en Uber hebben een samenwerking rondom zelfrijdende auto’s afgesloten. Nu is dat niet zo boeiend: Uber doet dit met meer partijen, maar wat wel boeiend is, dat is het volgende fragment:

“This is different from Uber’s arrangement with Volvo, however, in that Daimler will own and operate its vehicles itself, while taking advantage of Uber’s technology and ride-sharing network services.”

Deze stap had ik eigenlijk al eerder verwacht, maar wat hier dus feitelijk gebeurd is dat we beginnen te zien dat Uber helemaal geen zelfrijdende auto’s wil hebben: dat is ene veel te lastige markt waarin je je niet makkelijk kunt onderscheiden. Uber wil het software platform zijn die alle zelfrijdende auto’s met elkaar verbindt. Daarbij maakt het niet uit wie de eigenaar van de auto is, wat het hele model veel schaalbaarder maakt én ‘eenvoudiger’ om een monopoliepositie te claimen.

Autodelen op 1 jaar verdubbeld | De Tijd

Deze week werd bekend gemaakt dat autodelen in België in 2016 is verdubbeld. Alsnog een druppel op een gloeiende plaat, maar je moet ergens beginnen. De groei zit ‘m, net als in Nederland, vooral in het peer2peer autodelen. Oftewel: mensen die hun auto beschikbaar stellen om aan anderen te verhuren. Hierbij blijft het aanbod achter op de vraag, wat ook de reden was voor SnappCar om met een private lease constructie te komen.

Hoewel de groeicijfers (SnappCar groeide van 100.000 naar 225.000 autodelers) mooi zijn, bijdragen in een mindshift van mensen en ga zo maar door, valt er natuurlijk ook een hoop op af te dingen. Een deelauto van bijvoorbeeld Greenwheels is 24/7 beschikbaar, 365 dagen per jaar. Wanneer er zo’n auto bij komt, dan kan deze een flink deel van de vraag in de buurt opvangen. Een peer2peer deelauto is veel minder vaak beschikbaar en de drempel om te huren is relatief hoog (communicatie via internet, fysieke transactie, etc.). Hierdoor vermoed ik dat de stijging van de peer2peer deelauto’s een veel minder grotere impact hebben. Daarnaast is de term ‘autodelers’ ook natuurlijk slimme maar ook vage marketingtaal: ik heb zelf bijvoorbeeld accounts bij alle peer2peer auto deel platformen, maar heb in 2016 daar geen gebruik van gemaakt. Geen idee of mijn accounts in de cijfers worden meegeteld.

Om echt iets van de groei te kunnen zeggen moeten we dus ook meer data hebben. Data over gebruik bijvoorbeeld: dan kun je zeggen ‘in 2016 is het gebruik in minuten xx-procent gestegen’. En dan krijg je een veel beter (maar ook waarschijnlijk veel minder sexy) beeld van de werkelijkheid. Gevaar is dat men autodelen op de korte termijn groei gaat afrekenen, terwijl het een transitie is die je op zijn minst over 10 jaar moet meten. Al met al een mooie uitdaging….

TaxiStartup – Product Hunt

Deze week kwam TaxiStartup in mijn timeline voorbij: een startup die een SaaS (Software as a Service) oplossing aanbiedt waarbij iedereen zijn eigen lokale Uber kan starten. Er zijn al meerdere van dit soort aanbieders op de markt, maar deze pakken meestal geen niche aan. Wat dat betreft dus een interessant idee.

Echt interessant wordt het op het moment dat er een partij komt die de software & skills beschikbaar stelt voor lokale aanbieders onder 1 brand. Dus iedereen zijn eigen toko en op basis van API’s met elkaar verbonden. Kan onder 1 merknaam of onder allemaal lokale merknamen. Zou voor Uber ook een stap kunnen zijn, beetje wat Helpling nu doet door ook hele ramenwasserbedrijven aan het platform toe te voegen…

Eigen publicaties

Infographic: alle deelplatformen in Nederland | Sprout

Het artikel dat ik op Sprout.nl publiceerde met de infographic met het overzicht van alle deeleconomie platformen die actief zijn op de Nederlandse markt.

Check: This is how the expectations about the sharing economy in 2016 turned out | Linkedin

De Engelse vertaling van mijn artikel vorige week waarin ik terugblikte op mijn eigen voorspellingen voor de deeleconomie in 2016. Het laatste half jaar laat ik al mijn belangrijke blogs standaard vertalen naar het Engels. Ik merk dat ik hier weer een heel nieuw publiek mee bereik. Zo is het stuk over Estland op Linkedin intussen meer dan 1.000 keer gelezen, 59x gedeeld en heeft het 87 likes. Puur op basis van organische zoekresultaten.

Foto van de week

Je had hem hier vast verwacht: de infographic. Omdat na het publiceren van de infographic ik werd overspoeld met vragen en tips, heb ik besloten om op deeleconomieinnederland.nl een vaste pagina te maken waar ik iedere maand de meest up2date versie van de infographic deel. Dit is dus de meest recente versie. Uiteraard ook in het Engels te bezichtigen.

Deze week keek ik op Marketingfacts terug op mijn Deeleconomie voorspellingen voor 2016. Omdat bij vooruit kijken ook achteruit kijken hoort. In Brussel gaf deelde ik mijn analyse op de platform economie met 100 hoteldirecteuren van de InterContinental Hotel Group en werd ik gelijk met mijn neus op de feiten gedrukt van de impact van angst in Brussel. Over angst gesproken: mooi om te zien dat alle veranderingen niet zomaar worden geslikt en onrust ook verbindt. Maar (rete) spannend is het wel.

Platformeconomie top 5

Overheid schept ‘eindelijk duidelijkheid’ voor deeleconomie | De Tijd

Onze Zuiderburen zijn voortvarend aan de slag gegaan om de deeleconomie in een wettelijk en fiscaal kader te plaatsen. Per jaar mag je 5.000euro bijverdienen in de deeleconomie, hier wordt een 10% voorheffing over geheven, welke door de platformen zelf zullen worden ingehouden.

“Concreet zullen onlineplatformen zich kunnen registreren bij de belastingadministratie om gebruik te maken van het gunstregime voor de deeleconomie. Platformen met een erkenning zullen dan zelf de bedrijfsvoorheffing inhouden voor hun gebruikers, doorstorten aan de fiscus en ook jaarlijks een overzicht opstellen van de inkomsten voor zowel de belastingadministratie als de bijverdiener.”

Interessant aan deze stap is dat:

• er duidelijkheid is over bijverdienen in de deeleconomie;
• het een voorheffing is: dus geen gedoe met aan het eind van het jaar verrekenen, je weet dus direct waar je aan toe bent;
• je naast bijvoorbeeld een uitkering bij mag verdienen (wat ook weer effect kan hebben op reintegratie).

Discutabel / interessant is:

• een transactie online nu ineens anders wordt belast dan die zelfde transactie offline (zie deze discussie);
• dit in een land gebeurt waar veel verzet is tegen de gig economy (arbeid via platformen), terwijl dit juist de markt is met de grootste (financiële) impact en potentie;
• áls dit succesvol is, dan kan dit ook een kwaliteitskeurmerk worden voor platformen (extra service en zekerheid richting deelnemers).

Mijn vraagtekens:

• ik ben heel benieuwd hoe ze dit in de praktijk willen uitvoeren: welke data moet een platform geven, welke impact heeft dit op identiteit verificatie van platformen, komt er een onafhankelijke tussenpartij die de betrouwbaarheid van de data controleert, hoe zit dit wbt privacy aangezien de meeste grote platformen niet in België gevestigd zijn, etc.;
• het doelbedrag om jaarlijks op te halen is 20 miljoen euro. Dit betekend dat de platformen die zijn aangesloten een jaaromzet in België moeten hebben van 250 miljoen euro (250 miljoen -/- 20% commissie = 200mln en daar 10% van = 20mln). Dat lijkt mij erg enthousiast, zeker omdat Uber in België alleen in Brussel actief is, Airbnb onder een ander bestuursniveau valt en daardoor afvalt en er dan niet heel veel over blijft….

In het kader van deze discussie is het wel interessant om eens (al filosoferend) te kijken naar wat nu precies de kosten per transactie voor de Belastingdienst zijn. Wanneer platformen namens de Belastingdienst automatisch belastingen gaan innen, dan wordt de kostprijs voor de transactiekosten voor de Belastingdienst verlaagd, wat zij dan weer door kunnen berekenen in het tarief….

Sharing economy ‘is the future,’ hoteliers say | HNN

Tijdens mijn voorbereidingen voor mijn presentatie in Brussel kwam ik dit stuk tegen over de impact van Airbnb op de hotel industrie. Onderstaand fragment wil ik je niet onthouden:

Conley said Airbnb’s platform is succeeding in part because the hotel industry is behind the curve when it comes to four key areas:

• Travelers want to live like a local—they want a localized experience.
• People want to optimize digital technology. “The hotel industry is awful at innovating around technology for all kinds of reasons,” Conley said. “One of our success factors is creating a seamless and beautiful digital experience.” He said the company spends a lot of time studying the digital trends in China because what is going to be popular in the West in five years is happening now in China.
• People want a la carte services. “They don’t want a package of services—they want to be able to choose what they want,” Conley said.
• Knowing its customers’ tastes beyond what a concierge or front-desk person at a hotel would know. “This is the future disruptor,” Conley said. “We need to know our customers. Our technology needs to know their tastes so you can put a five-day itinerary together for them with suggestions on things to do. That’s the future for us. We’re not an accommodations company; we’re a travel company, and over the next few years that’s what we’ll evolve into.”

Airbnb Enters the Land of Profitability – Bloomberg

“Airbnb made its first profit in the second half of 2016 and expects to remain profitable this year”. Het viel mij op hoe verbaast men op Twitter op dit bericht reageerde en hoe vaak de vergelijking met Uber werd gemaakt: een bedrijf dat nog jaarlijks vele miljarden verbrand.

Waarom is het geen verrassing dat Airbnb winst maakt en Uber niet?

• Hoewel Uber meer transacties maakt, is het gemiddelde bedrag bij Airbnb vele malen hoger van bij Uber. En dus ook de commissie per transactie;
• Hoewel Airbnb nog genoeg plannen heeft voor de toekomst wat betreft groei en uitbreiding in andere domeinen (local experience, hele reis ervaring en de breedte in), is het Airbnb modelwel een beetje ‘af’. Bij Uber is dit verre van. Taxi’s met menselijke chauffeurs zal altijd een lastige markt blijven. Hoewel de bezetting hoger is dan een ‘normale’ taxi, zijn de tarieven lager. Ubers einddoel is de zelfrijdende auto, of in ieder geval een belangrijke speler in het zelfrijdende auto ecosysteem. Dat vraagt veel investeringen én risico;
• Hoewel Airbnb genoeg gedoe heeft met overheid, staat dat in schril contrast met Uber. Naast het legaal krijgen van hun huidige activiteiten zullen zij ook een flinke legal strijd moeten voeren rondom hun toekomstige activiteiten;

Accountant in de fout bij crowdfunding | Financieel Dagblad

2017 Wordt het jaar van de defaults: crowdfundingcampagnes die succesvol zijn gefund, maar die hun belofte niet waar kunnen maken. De belangrijkste discussie zal, naast die van transparantie, gaan over verantwoordelijkheden. Wie is waar verantwoordelijk voor en wie kun je waar op aanspreken wanneer er iets fout gaat. In dit stuk een interessante praktijkcase. Bij het FD moet je inloggen (met gratis account. Te veel gedoe? Download dan de PDF.

Over transparantie en verantwoordelijkheid gesproken: het is interessant om de komende dagen de crowdfunding campagne van ‘Voetbalshop’ op Collin Crowdfund in de gaten te houden. En dan vooral de vragen van de crowd en de antwoorden van de ondernemers onderaan inzake constructie (lees: kerstboom van bedrijven en participaties), verschillende leningen tegen verschillende tarieven en zekerheden, waarde vs marktwaarde, etc. En stel je zelf dan de vraag of je nog snapt wat er gebeurt (en of hier niet iets van gevonden moet worden).

Airbnb CEO Brian Chesky offers free housing to those stranded by Trump’s travel ban | The Next Web

Hoewel de tech CEO’s in het begin zich aardig afzijdig hielden in de discussies rondom Trump, zie je dat wanneer er één schaap over de dam is… Airbnb biedt gratis overnachtingen aan voor mensen die de VS niet in mogen, Lyft heeft 1 miljoen dollar toegezegd aan de ‘American Civil Liberties Union’ en Uber baas Travis zei: “We’ll compensate drivers impacted by the ban pro bono for next 3 months.”

Eigen publicaties

Check: dit kwam er terecht van de voorspellingen voor de deeleconomie in 2016 | Marketingfacts

Begin 2016 deed ik 5 voorspellingen voor wat er in de deeleconomie in 2016 zou gaan gebeuren. Omdat het ook altijd interessant is om terug te kijken wat wel en niet is gebeurt en vooral ook waarom, deelde ik deze week op Marketingfacts mijn terugblik.

How Estonia became the most digital country in the world.

Mijn artikel op Intrapreneur.nl over hoe Estland het meest digitale land ter wereld werd is deze week in het Engels verschenen. Bij deze.

Humor

Make America Kittens Again: Chrome extension replaces Trump with kittens – Business Insider

Even wat humor in donkere tijden: “This Google Chrome extension will change every picture of Donald Trump to kittens”. Werkt als een trein. Al is het soms wel wat verwarrend wanneer je het even niet door hebt 😉

Foto van de week

In Brussel deelde ik deze foto en post:

“Brussel. De stad voelt onwerkelijk aan. Militairen met grote geweren op het station. Winkelstraten afgesloten met betonblokken om het winkelend publiek te behoeden voor een aanslag. Intussen wordt in Amerika, wat zover ik weet toch echt een democratie is, door een paar rijken met kortetermijn gedachten een hoop omgegooid. Alsof het echt allemaal ze eenvoudig en simpel is. Alsof het niets is. En deed deze week onze eigen premier de suggestie dat als het niet bevalt, je beter op kunt hoepelen. Alsof dat een keuze is. Hoewel het een tijd van ongekende mogelijkheden is en ik echt geloof dat we in een transitie zitten, zie ik dat de vertegenwoordigers van een systeem dat ons lang veel goeds heeft gebracht maar nu echt aan zijn eind is, rare sprongen maken . En hoop ik dat ze met het grijpen naar de laatste strohalm niet te veel onherstelbaar stuk maken…”