Goedemorgen! Vorige week was er even geen nieuwsbrief: de Sint had mijn planning wat door de war gegooid. Afgelopen week weer veel leuke dingen gedaan: zo ging ik met de groep studenten van de minor ‘bouw je eigen platform’ van de Haagse Hogeschool bij Freshheads in Tilburg langs. De studenten pitchten hun platform idee en kregen feedback van de experts van Freshheads. Ook bezocht ik een event over platformen en arbeidsmarkt in De Balie, welke werd georganiseerd door Temper. Uiteraard ging ook hier mijn camera mee naartoe. In deze editie van mijn nieuwsbrief deel ik mijn verslag en analyse over deze bijeenkomst. Veel leesplezier en een fijne week!

Welke rol spelen platformen en technologie in de toekomst van de arbeidsmarkt? Afgelopen week organiseerde het to-business freelanceplatform Temper in De Balie in Amsterdam een event dat antwoord moest geven op deze vraag. In deze blog een verslag en analyse.

Temper is een snelgroeiend digitaal platform voor dagklussen dat freelancers verbindt met business cliënten in o.a. horeca, logistiek en retail. Wat het platform kenmerkt is dat het vanaf dag één aansluiting probeert te vinden bij bestaande instituties om samen met hen op te trekken en van te leren. Het sloot een modelovereenkomst af met de belastingdienst en werkte in de begindagen samen met FNV Horeca. Gezamenlijk voerde zij enkele verbeteringen voor de werkenden door, tot FNV besloot de stekker uit de samenwerking te trekken. Samenwerken met een platform en tegelijkertijd rechtszaken voeren tegen platformen zag FNV blijkbaar niet zitten. Een samenwerking onder het mom van ‘we agree to disagree’, zoals de Belgische vakbond BTB doet in een samenwerking met Uber, was geen optie.

De meningen over het model van Temper, dat intussen wordt gebruikt door platformen als YoungOnes, Jobner, Horcabaas, Freely en MyShifts, zijn verdeeld. Dat er markt is voor een dergelijk platform is duidelijk: intussen vinden via het platform enkele tienduizenden freelancers hun dagklussen bij de enkele duizenden aangesloten bedrijven. De werkende is tevreden, heeft veel flexibiliteit, staat zelf aan het roer en kan een prima boterham verdienen. Ook de klanten zijn blij: een platform als Temper lijkt weinig last te hebben van de krappe arbeidsmarkt.

Intussen claimt de uitzendsector dat het platform oneerlijk concurreert op het gebied van arbeidsvoorwaarden: het werken via een freelanceplatform is voor zowel opdrachtgever als werkende financieel aantrekkelijker dan via een uitzendplatform. En hoewel een dergelijke flexibiliteit ook best (met wat kanttekeningen over enige schijnzekerheid voor de werkende) binnen een uitzend construct werkt, erkennen de uitzendplatformen die ik spreek dat de aankomende wijzigingen in het uitzend statuut deze flexibiliteit een stuk lastiger zal maken. Tegelijkertijd start deze maand een rechtszaak waarin FNV het platform wil dwingen de werkenden (via een uitzendmodel) in dienst te nemen.

In een tijd dat partijen hun spotlight op jouw kwetsbaarheden zetten, is het niet verrassend dat je zelf een lichtje op de sterke kanten wilt richten. En dus organiseerde Temper het debat in De Balie.

Meer dan een WC-eend event

Op het podium waren naast BNR-presentator Thomas van Zijl ook Temper oprichter Niels Arntz, voorzitter van de adviescommissie regulering werk Hans Borstlap en een freelancer die van het platform gebruik maakt aanwezig. In de zaal zaten Temper-freelancers, vertegenwoordigers van andere (kluseconomie) platformen en anderen geïnteresseerden.

Temper maakt het hiermee kinderlijk eenvoudig om ontzettend sceptisch te zijn over deze bijeenkomst. Georganiseerd en betaald door één organisatie, een behoorlijk eensgezind publiek en wel discussies over de arbeidsmarkt, maar weinig echte kritische zelfreflectie.

Maar laat ik ook eerlijk zijn: iedereen die hier een probleem mee heeft had de moeite kunnen besparen om de trein naar Amsterdam te nemen. Bovenstaand was namelijk precies wat je had kunnen verwachten en iets dat iedereen (ook de vakbonden) doet. Ik was dan ook juist op zoek naar wat ik níet had kunnen verwachten. En gelukkig kwam ik niet met lege handen thuis.

Intellectuele luiheid

De grote naam op het podium was Hans Borstlap. Bekend geworden als voorzitter van zijn ‘commissie Borstlap’: de commissie regulering werk. Een commissie die in 2020 het rapport ‘In wat voor land willen wij werken?’ uitbracht als leidraad en advies voor de arbeidsmarkt van morgen. De commissie van ‘flex minder flex en vast minder vast’ en ‘de 3 rijbanen van de arbeidsmarkt’.

Op zich is het opvallend dat Borstlap zich bezighoudt met werkplatformen. Ik weet nog dat ik in mijn analyse van het rapport schreef dat er zo weinig over platformen in stond, dat ze het er beter helemaal uit hadden kunnen laten. Maar dit debat gaat natuurlijk om meer dan alleen platformen, en dat is dat Borstlap als geen ander zal weten.

Wat mij opvalt is dat Borstlap in podcasts en interviews steeds stelliger en uitdagender begint te worden. Ik vermoed dat hij al snel doorhad dat zijn advies voor stakeholders om niet het ‘cherry picken’ al na een paar uur werd gegeneerd en dat het gewenste constructieve debat verre van constructief (laat staan: inclusief) is geworden. Dan is een scherpe toon de enige manier om het debat nog een beetje bij te sturen. En die scherpe toon: die was er. Zo stipte hij tijdens het event het gebrek aan visie en daadkracht aan, benadrukte hij de niet representatieve inrichting van de polder (al had hij hier ook geen antwoord op) en riep hij op voor een ambitieuze hervorming van de arbeidsmarkt. Wie wil dat alles hetzelfde blijft beschuldigde hij van ‘intellectuele luiheid’.

Van rijbanen naar snelweg

Een onderwerp dat tijdens de avond veel voorbijkwam was de wens voor een contract onafhankelijk fundament voor de arbeidsmarkt: dezelfde voorwaarden en verplichtingen voor alle werkenden, ongeacht contractvorm. Dus geen aparte verzekeringen voor zzp’ers, maar een universeel (minimaal) fundament voor iedereen. Een idee dat al lang door Roos Wouters van de Werkvereniging wordt uitgesproken, maar dat ook steeds breder wordt gedragen. Zo presenteerde Hanneke Bennaars, voormalig lid van de Borstlap commissie, dit ook als optie tijdens het Reshaping Work congres dit jaar. Ook Hans Borstlap gaf aan een voorstander van een dergelijk model te zijn, wat de concurrentie op arbeidsvoorwaarden tussen de verschillende contractvormen zal verkleinen. Op de vraag wie dit zou moeten organiseren was hij duidelijk: de overheid.

Interessant was zijn reactie op de vraag waarom er dan nog 3 rijbanen (werknemers, uitzenden en zzp) moeten bestaan wanneer de verschillen tussen de verschillende vormen minimaal zijn. Hij gaf aan dat hij dat ook niet wist of dat onderscheid er dan nog zo duidelijk zou moeten zijn.

Naar een breder debat over arbeidsmarkt

Het ziet er naar uit dat we de komende tijd het vooral zullen moeten hebben van het plakken van pleisters. Zo hoor ik steeds vaker de wens voorbijkomen om een uitzondering te maken voor bijvoorbeeld jongeren en bijverdienen: een categorie die nog weinig met pensioen heeft waar je vanwege de beperkte beschikbaarheid een maximum aan inkomsten aan kunt verbinden. Er zijn landen die hier al iets mee doen, al had ik even niet de tijd om dit verder uit te zoeken. Op zich ben ik geen fan van pleisters plakken: als je er eentje plakt, dan laten er op een andere plek weer een aantal los. Intussen besef ik mij dat het hervormen van een arbeidsmarkt niet over één nacht ijs zal gaan en we soms ook wat praktisch met oplossingen zullen moeten zijn.

De wens van Borstlap van één snelweg en de analyse van ‘intellectuele luiheid’ onderschrijf ik volledig. Het is triest dat we al die jaren discussies voeren over juridische vakjes in plaats van over mensen. Over vakjes en voorwaarden waarvan we allemaal weten dat ze een stuk minder absoluut zijn als ze op papier lijken.

Om dit stuk af te sluiten: ik hoop dat Temper na deze eerste ‘veilige’ editie het de volgende keer aandurft om publiekelijk echt het debat aan te gaan. Waarbij ik ook de aanwezigen erop wijs dat het tijd is om voorbij het eigen gelijk en belang te kijken en samen te werken aan de arbeidsmarkt voor morgen. Dat moet toch lukken. Het is intussen bijna kerst 😉

Borstlap ziet uit naar de rechtszaak van FNV tegen Temper: volgens hem is dit de enige manier om naast duidelijkheid over dit soort vraagstukken ook de politiek in beweging te krijgen. Niels gaf onlangs in een NRC artikel over het platform een vergelijkbare quote: “Maar goed, laat de rechter dan maar uitmaken hoe het zit. Dit is ook ondernemerschap, hè? We gaan het aan.”.  Dat is volgens mij ook de enige juiste conclusie: we gaan het zien.

Goedemorgen! Vorige week mij goed vermaakt met de vele presentaties die ik in mijn nieuwsbrief aankondigde. Vandaag ga ik in gesprek en presenteer ik bij Schoonmakend Nederland over platformen in de schoonmaak sector en later deze week verzorg ik een college voor de minor ‘bouw je eigen platform’ aan de Haagse Hogeschool. Tussendoor werk ik door aan verschillende lopende onderzoeken en de voorbereidingen voor een uitbreiding van platformwerk.nl volgend jaar.

In deze editie deel ik een stuk dat ik schreef over huishoudelijk werk in de platformeconomie. Op 27 Oktober mede-organiseerde ik een webinar vanuit de Wageindicator Foundation over dit onderwerp en het leek mij goed om mijn observaties, aangevuld met de Nederlandse context, met jullie te delen via deze nieuwsbrief. Veel leesplezier en een fijne week!

p.s. vanuit de Wageindicator Foundation delen we ook iedere twee weken een informatieve nieuwsbrief over de kluseconomie vanuit een wereldwijd perspectief. Je kunt je hier inschrijven.

Wat er moet gebeuren om huishoudelijk (platform)werkers te geven wat zij verdienen

Wie internationaal kijkt naar platformisering van betaald werk in en om het huis, ontdekt kansen om arbeidsomstandigheden van vrouwen wereldwijd te verbeteren. Kleine en middelgrote platform-initiatieven kunnen een verschil maken, maar voor echte verandering is hulp nodig van zowel de consument als overheid. Dat bleek tijdens het webinar ‘Women in Gig Work’, dat ik mede-organiseerde vanuit de WageIndicator Foundation.

Als onafhankelijk platformexpert werk ik ruim twee jaar in het ‘gig team’ van de Wageindicator Foundation aan vraagstukken over de internationale kluseconomie. Terwijl de meeste internationale discussies zich beperken tot Europa en de Verenigde Staten, kijkt het team van Wageindicator naar alle continenten. Op die manier komen we tot nieuwe inzichten.

Dat gebeurde ook tijdens webinar ‘Women in Gig Work’: een internationaal debat over huishoudelijk werk in relatie tot platformen. Acht deskundigen uit zeven landen deelden hun kennis over huishoudelijk werk en de platformeconomie met 140 deelnemers uit maar liefst 39 landen.

Waarom huishoudelijk werk?

Huishoudelijke hulp is een beroepsgroep waar platformen internationaal sterk in opkomst zijn en die nog steeds voornamelijk bestaat uit vrouwen. Een paar voorbeelden van online platformen waar je in Nederland hulp in en om het huis kunt vinden zijn Care.com, Helpling en Werksters.nl.

Dat huishoudelijk werk en platformen goed samengaan is niet zo gek. De Amerikaanse National Domestic Workers Alliance omschrijft huishoudelijk werkers zelfs als de allereerste kluswerkers (’the original gig workers’). Al voordat er apps bestonden, combineerden deze werkenden meerdere klussen voor verschillende huishoudens. Zij maken schoon, doen klusjes en voeren soms ook zorgtaken uit, bijvoorbeeld voor kinderen of ouderen. Een deel van dit werk wordt nu georganiseerd via platformen die een overzicht en gemak bieden in een dergelijke gefragmenteerde markt, het overgrote merendeel van het werk is nog steeds informeel geregeld.

Er is geen ‘planeet platformeconomie’

Technologie kan zowel negatieve als positieve aspecten versterken, benadrukte mijn collega Fiona Dragstra (directeur van de WageIndicator Foundation): “Platformwerk biedt vrouwen kansen om te herintreden op de arbeidsmarkt en financieel onafhankelijk te worden. Tegelijkertijd is het nog steeds moeilijk voor vrouwen wereldwijd om fatsoenlijk werk te vinden in de kluseconomie en de huishoudelijke hulp.”

Tijdens dit webinar werd duidelijk dat wat misgaat op online platformen meestal niet nieuw is, maar voortkomt uit bestaande praktijken. Er bestaat geen ‘planeet platformeconomie’: de kluseconomie is onderdeel is van de arbeidsmarkt als geheel. Door breder te kijken en alle positieve en negatieve kanten te erkennen, krijg je een waardevoller debat. Zo ontdek je ook de kansen die technologie biedt om betere voorwaarden te scheppen en de situatie van werkenden te verbeteren. Toch zullen de echt grotere veranderingen niet technologie gedreven zijn.

Huishoudelijk werk wereldwijd slecht beloond. Met en vooral ook zonder platform.

Hoe ziet de wereld van huishoudelijk werk eruit, binnen en buiten de platformeconomie? Daarover deelde Claire Hobden haar inzichten. Zij is expert op het gebied van huishoudelijk werk bij de International Labour Organization (ILO).

Uit haar cijfers blijkt dat hulp in en om het huishouden er wereldwijd slecht vanaf komt. Vooral vrouwen verdienen een laag loon en hebben nauwelijks recht op sociale zekerheid. Die cijfers gelden voor zowel de traditionele, offline sector als de platformeconomie. Bekijk hier haar hele keynote.

Uit internationaal onderzoek blijkt:

• Er zijn wereldwijd 75,6 miljoen huishoudelijke hulpen (15 jaar of ouder). Zij werken rechtstreeks voor particulieren of via bemiddelaars.
• 76,2% van de huishoudelijk werkers wereldwijd is vrouw. In Noord-Afrika en de Arabische wereld is dat anders: daar werken juist meer mannen als huishoudelijke hulp.
• Zo’n 34% van alle hulp in en om het huishouden heeft geen recht op minimumloon. Ook hebben zij vaak geen recht op rusttijden, vakantiedagen of zwangerschapsverlof. Slechts 20% van de huishoudelijk werkers heeft arbeidsvoorwaarden zoals sociale zekerheid.
• Wereldwijd werkt 81.2% van de huishoudelijke hulpen zwart. Dat is twee keer zoveel als andere werkenden.
• Huishoudelijk werkers verdienen internationaal slechts de helft (56.4%) van het loon dat andere werkenden krijgen. Vrouwen verdienen het minst.
• Van al deze werkenden wereldwijd valt slechts 11% onder nationale arbeidsregels. Zo’n 30% valt onder een combinatie van arbeidswetgeving en (sector)specifieke regulering, 36% is volledig uitgesloten van nationale arbeidswetgeving.

Internationale arbeidswetgeving verschilt flink. In de Arabische wereld valt bijvoorbeeld de meerderheid van de huishoudelijke hulpen onder nationale arbeidswetgeving. In Azië en Australazië zijn huishoudelijk werkers het slechtst beschermd: voor maar liefst 61% van deze werkenden gelden geen arbeidsregels. In Europa en Centraal-Azië valt 67% van de werkenden in theorie onder arbeidswetgeving.

In theorie? Hoe zit dat in Nederland?

In Nederland bestaat de Regeling Dienstverlening aan Huis. Dit is een mooi voorbeeld van zo’n arbeidswet ‘in theorie’: in de praktijk heeft hij namelijk weinig impact. Op papier zijn particuliere werkgevers namelijk voor lang niet alle werkgeversverplichtingen gevrijwaard. Zij moeten bijvoorbeeld minimaal het wettelijk minimumloon en 8% vakantiegeld betalen, doorbetalen bij ziekte en zorgen voor een veilige en gezonde werkplek.

Hier komt in de praktijk weinig van terecht, omdat deze regeling niet gehandhaafd wordt. Het lijkt dus alsof we het goed geregeld hebben voor onze hulp in de huishouding, maar dat is niet zo. Zij vallen als het ware in een ‘excuuscategorie’.

Dat de politiek wel degelijk iets kan doen om de situatie te verbeteren, bewijzen de landen om ons heen: België, Frankrijk, Scandinavië. Daar subsidieert de overheid dit soort werk, in België bijvoorbeeld via de dienstencheques. Ik spreek veel mensen die erkennen dat de huidige Nederlandse regel waardeloos is en we een systeem als in België zouden moeten invoeren. Maar het lukt hen niet het onderwerp op de agenda te krijgen.

Regionale verschillen, gedeelde problemen

In de volgende paneldiscussie leerden we meer over internationale overeenkomsten en verschillen. Platformen voor huishoudelijke hulp groeien het hardst in de Verenigde Staten, Zuid-Afrika en India. Tijdens de paneldiscussie bespraken wetenschappers Julia Ticona (Verenigde Staten), Fairuz Mullagee (India) en Aayush Rathi (Zuid-Afrika) de omstandigheden in hun regio’s.

Platformen voor hulp in en om het huis in de drie werelddelen bleken drie dezelfde uitdagingen te hebben:

• Betaling: werkenden hebben vaak een te laag uurloon of te weinig klussen om een fatsoenlijk inkomen te verdienen.
• Sociale zekerheid: werkenden hebben niet of nauwelijks bescherming.
• Verborgen kosten: De provisie van platformen is vaak hoog en heeft forse impact op de inkomsten van werkenden.

Die problemen zijn hardnekkig, deels omdat platformen gericht zijn op het versterken van de positie van de klant. Die machtsdynamiek maakt het haast onmogelijk voor werkenden om eisen te stellen, concludeerden de sprekers.

Goed voorbeeld doet volgen

Ik geloof dat je verandering in gang kunt zetten door zelf te laten zien dat het beter kan. Gelukkig ben ik niet de enige met die visie: ik modereerde een sessie waarin twee sprekers lieten zien hoe zij werken aan betere arbeidsomstandigheden voor platformwerkers. Bekijk hier de opname.

Mijn eerste gast was Dawn Gearhart, directeur van de Gig Economy Organizing at National Domestic Workers Alliance (NDWA), een soort moderne vakbond voor huishoudelijk werkers in de kluseconomie. Zij liet zien dat er meerdere manieren zijn om de rechten van platformwerkers te versterken. Gearhart presenteerde een aantal inspirerende projecten:

• Alia, het eerste ‘portable benefits platform’ voor domestic workers. Via dit platform kunnen opdrachtgevers eenvoudig bijdragen aan de sociale zekerheden van hun huishoudelijke hulp.
• Sinds 2021 werkt de NDWA samen met online platform Handy. Dankzij die samenwerking krijgen huishoudelijk werkers in drie staten nu onder andere een minimumloon van 15 dollar per uur, vakantiedagen (betaald door Handy) en een ongevallenverzekering. Zij hopen dit uit te breiden naar meer staten.
• Verder zette de NDWA voor 32 miljoen dollar het Coronavirus Care Fund op, een steunfonds voor nannies en schoonmakers.

Al deze initiatieven versterken elkaar, vertelde Gearhart. De strategie van NDWA: act (relatively) small, think big. Met kleine overwinningen geef je namelijk het goede voorbeeld en schep je uiteindelijk een nieuwe norm. Dat vergt een lange adem, maar ik denk dat het uiteindelijk echte verandering teweegbrengt.

‘Investeren in welzijn is investeren in groei’

De tweede spreker was ceo Juan Sebastian Cadavid van schoonmaakplatform Hogaru. Alle schoonmakers zijn in dienst van dit Colombiaanse platform en hebben sociale zekerheden. Daar profiteren zowel de platformwerkers als het platform van, zei de ceo. Cavadid: “Een investering in het welzijn van werkenden is geen kostenpost, maar een investering in toekomstige groei. Bovendien merk ik dat opdrachtgevers bereid zijn extra te betalen voor betere werkomstandigheden.”

Daarbij benadrukt hij dat goed overheidsbeleid essentieel is om de juiste voorwaarden te scheppen. In Colombia is het sinds een paar jaar verboden om huishoudelijke hulp illegaal in te huren. Deze wet wordt actief gehandhaafd en er staan boetes op tot 20.000 euro. Werkenden kunnen hun werkgevers aanklagen. Ik vind dit een mooi voorbeeld, omdat het laat zien hoe actief overheidsbeleid kan bijdragen aan het versterken van de positie van de werkende.

Conclusie

Tijdens het webinar werd duidelijk dat problemen zoals gebrek aan wetgeving, zwartwerk en lage lonen zowel in de offline als online wereld spelen. Platformen kunnen bestaande gebreken wel versterken of misbruiken. Dat zie ik internationaal vooral gebeuren bij de grote spelers als Care.com en Uber. Tegelijkertijd zijn er talloze kleinere platformondernemers die het beste voor hebben met werkenden en technologie juist inzetten om de situatie te verbeteren. Maar die worden overschaduwd door de misstanden bij de grote spelers. Die slechte reputatie maakt het extra lastig voor de kleinere ondernemers om het verschil te maken.

Verder heb ik geleerd dat consumenten onder de juiste omstandigheden bereid zijn een fatsoenlijke (of in ieder geval een minder onfatsoenlijke) vergoeding te betalen voor huishoudelijke hulp. Met nadruk op ‘onder de juiste omstandigheden’. Echte verandering kan niet afhankelijk zijn van individuele keuzes van consumenten. Daar is gedegen overheidsbeleid voor nodig. De overheid moet erkennen dat hulp in de huishouding kwetsbaar is en extra bescherming verdient. Daar hoort de juiste regelgeving bij, aangevuld met handhaving. Uit het falen van de Regeling Dienstverlening aan Huis in Nederland en het succes van de casus Hogaru blijkt namelijk dat er een stok achter de deur nodig is.

Platformen brengen niet alleen vraag en aanbod bij elkaar, ze brengen ook een groep werkenden samen. Op die manier kunnen platformen een rol spelen bij het verbeteren van arbeidsomstandigheden in de sector. Maar zij kunnen het niet alleen. Daarom roep ik alle stakeholders op niet af te wachten, maar zelf verantwoordelijkheid en initiatief te nemen. Daarbij is het belangrijk de context en gebreken van de gehele arbeidsmarkt te erkennen.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Afgelopen week veel mooie reacties mogen ontvangen op mijn editie over de ‘staat van platformcoöperaties in 2022’. Het stuk is intussen ook op ZiPconomy verschenen en op Linkedin heb ik de Engelse versie van het stuk gepubliceerd.

Van uitrusten van mijn reis naar Rio was er afgelopen week geen sprake. Zo was dinsdag de kick-off van de minor ‘Bouw je eigen platform’ die ik met een team van de Haagse Hogeschool heb ontworpen en nu in de praktijk breng. En vrijdag presenteerde de deelnemers van de platform expeditie met de Provincie Zuid Holland hun expeditieverslag tijdens een mooie bijeenkomst in Den Haag. Ik zal in een latere editie op de inhoud ingaan, voor nu zul je het moeten doen met de foto’s. Deze week o.a. bezig met presentaties bij Windesheim Zwolle, twee UvA leergangen over leiderschap en de toekomst van werk, een sessie over klantgericht innoveren bij Nyenrode en nog een minor dag in Den Haag. Ik vermaak mij wel 😉

Voor deze editie weer de nodige artikelen voor je verzameld en voorzien van mijn duiding en commentaar. Fijne week!

Het netwerkeffect: de Twitter-chaos van Musk geeft Mastodon vleugels – NRC

Intussen is het alweer een aantal weken geleden dat miljardair Elon Musk het platform Twitter overnam. Hoewel ik in de aanloop van de overname al het een en ander heb geschreven in deze nieuwsbrief (zie hier en hier), leek het mij goed om ook in deze editie hier wat over te delen.

Wat sinds mijn vorige berichtgeving (nog) meer dan duidelijk is geworden, is dat Musk als een ‘alleenheerser’ de strategie van het platform bepaalt, het wegsturen/-jagen van veel medewerkers wel degelijk tot problemen leidt rondom o.a. het rapporteren van discriminatie en dat er voor de buitenwereld geen peil is te trekken op de strategie van de nieuwe eigenaar. Zo beloofde hij op 28 oktober, uiteraard via Twitter, nog het volgende: “Twitter will be forming a content moderation council with widely diverse viewpoints. No major content decisions or account reinstatements will happen before that council convenes.” Om op 19 November zijn volgers in een poll te vragen of Donald Trump niet alsnog weer op het platform moet worden toegelaten. Ruim 15 miljoen stemmen later (waar niemand van weet welk deel daarvan door troll accounts is uitgebracht) heeft ruim 51% van de stemmers vóór toelaten gestemd. En breekt hij zijn belofte onder het mom van ‘The people have spoken’ en laat Trump weer toe op het platform. Volgens Musk heeft democratie gezegevierd, maar iedereen met meer dan twee hersencellen snapt dat dit natuurlijk complete onzin is en dit niets met democratie te maken heeft.

Intussen gissen velen wat de plannen voor Musk met het platform zijn. Want hoewel hij voor de buitenwereld onvoorspelbaar is en je een hoop kunt vinden over zijn manier van ondernemen: hij is natuurlijk niet dom en een bewezen succesvol ondernemer. Op zich is het natuurlijk ook niet nieuw dat techbedrijven het vliegtuig afbouwen terwijl ze vliegen. Het enige probleem bij Twitter is alleen dat er ruim 200 miljoen dagelijkse gebruikers aan boord zitten en de impact van het platform groot is. Dan is het ontmantelen van het platform, om vervolgens weer beetje bij beetje op te bouwen niet iets is waar je (als samenleving) op zit te wachten. Daarnaast is het natuurlijk meer dan onwenselijk dat één persoon zo’n grote invloed heeft op een platform dat door velen wordt gezien als publieke infrastructuur. Dit is natuurlijk niet nieuw en een bekend probleem bij platformen uit Silicon Valley, maar in dit geval is het probleem extra zichtbaar.

Intussen kijken veel gebruikers om zich heen voor alternatieven. Alleen is hier het probleem dat ’the bird is not free’. Het netwerkeffect van Twitter is nu eenmaal erg sterk.

Dan de grote vraag: hoe moet dit verder en hoe zorgen we ervoor dat een dergelijke situatie zich in de toekomst niet kan herhalen?

Ik denk dat er net één oplossing is, maar dat deze vanuit meerdere kanten moet komen.

Ten eerste zou je kunnen verplichten dat dit soort infrastructurele platformen bepaalde wijzigingen in het platform moet voorleggen aan een externe onafhankelijke commissie. Facebook voerde eerder de ‘oversight board‘ in: “The board uses its independent judgment to support people’s right to free expression and ensure those rights are being adequately respected.”. En hoewel je een hoop kunt vinden van deze board, is het idee natuurlijk interessant om verder te verkennen. Dit zal platformen ook dwingen om grote wijzigingen vanuit verschillende invalshoeken en disciplines te belichten, wat er ook toe kan leiden dat er beter over keuzes wordt nagedacht.

Als tweede idee zou je de platformen moeten verplichten om meer aan de uitlegbaarheid van systemen (en algoritmes) te doen. Onzekerheid van niet weten hoe iets werkt draagt bij aan wantrouwen. Deze uitlegbaarheid moet dan natuurlijk wel onafhankelijk getoetst worden, een slager moet niet zijn/haar eigen vlees keuren.

De eerste twee suggesties moeten een betere balans creëren bij platformen die machtig zijn. Het is natuurlijk ook goed om te werken aan mechanismes die voorkomen dat er überhaupt een sterke lock-in is. Zeker wanneer je platformen als een infrastructuur ziet. Hier wordt gelukkig al langer over nagedacht in de (deels aankomende) Europese regelgeving zoals de Digital Market Act, de Digital Service Act en de Data Governance Act. Ik heb het dan over interoperabiliteit, door Bits of Freedom als volgt omschreven: “Interoperabiliteit zorgt ervoor dat mensen op verschillende platformen met elkaar kunnen communiceren. Dat betekent bijvoorbeeld dat Signal gebruikers een bericht kunnen sturen naar WhatsApp gebruikers en vice versa. Wij, en vele andere digitale burgerrechten-organisaties, hebben interoperabiliteit aangedragen als sleutel tot het breken van de marktdominantie van Big Tech. IMCO heeft deze aanbeveling ter harte genomen en wil een verplichting tot interoperabiliteit voor berichtendiensten en sociale netwerken. Met zo een verplichting ontstaat meer concurrentie, creëren we een diverser communicatielandschap en krijgen mensen uiteindelijk meer vrijheid om te kiezen voor een dienst met regels en voorwaarden die bij hen passen (in plaats van gevangen te zitten bij de grootste partij).”

We zullen meer experimenten nodig hebben die metdit soort ideeën aan de slag gaat. Deze column in NRC geeft een mooi overzicht van de kansen en uitdagingen van Twitter alternatief Mastodon: “een decentraal alternatief voor de omheinde netwerken van grote techbedrijven. In Mastodons ‘fediverse’ (federatie van onderling verbonden maar onafhankelijke servers) kan iedereen zijn eigen server of ‘instance’ bouwen, en daar zelf de regels bepalen.” <…> “In plaats van een Amerikaans bedrijf dat wereldwijd bepaalt wat je mag lezen en wat niet, kun je beter in elke groep en elk land je eigen regels bepalen voor social media.”

En waar de regelgeving vooral een Europees vraagstuk is, denk ik dat landen (maar ook: gemeenten en provincies) meer met dit soort alternatieven moeten experimenteren. Om enerzijds mee te bouwen en experimenteren én om door ervaring meer kennis op te bouwen en een betere gesprekspartner in het debat te kunnen zijn.

Gemeente Amsterdam maakt zich minder afhankelijk van Big Tech – AG Connect

Een mooi bericht uit Amsterdam: “De Gemeente Amsterdam sluit zich aan bij het initiatief PublicSpaces, een coalitie van onder meer publieke organisaties, erfgoed-instellingen, bibliotheken die zich willen losmaken van de technologie van grote techreuzen. Technologie moet volgens de initiatiefnemers uitgaan van publieke waarden.

Een motie van GroenLinks-raadslid Elisabeth IJmker, waarin werd opgeroepen om aan te sluiten bij PublicSpaces, werd aangenomen. De missie van PublicSpaces is te zorgen dat in 2026 alle privacy officers, CTO’s en ICT inkopers van publieke organisaties in Nederland op de hoogte zijn van alternatieve digitale instrumenten gebaseerd op publieke waarden. Ze moeten goed geïnformeerd zijn en in staat om te kiezen voor deze alternatieven.”

Ik volg Public Spaces al een aantal jaar en ben erg enthousiast over het gedachtengoed. Ik zou het alleen mooi vinden wanneer er middelen beschikbaar zouden zijn om de ambities en slagkracht te verveelvoudigen. Ik begrijp niet waarom dit niet op de politieke agenda staat, zeker niet in deze tijd.

Volle koelkast of huurauto voor je Airbnb-gasten? HolidayHero wil dat regelen

Wanneer je overweegt in de platformeconomie actief te worden, dan zijn hier verschillende opties voor. Een van de opties is om diensten of producten te ontwikkelen om aanbieders op platformen te helpen. In deze categorie valt HolidayHero. Het leek mij leuk om deze in deze editie te delen:

“HolidayHero is een softwareplatform voor Airbnb-hosts en verhuurders van vakantiehuizen. Het stelt hen in staat om gastervaringen te beheren en te verbeteren. Met de guest app van HolidayHero moet de verhuurder tijd besparen op gastmanagement, de algemene verwachtingen van gasten overtreffen en de omzet, middels upselling, verhogen.”

You Can Now Book Restaurant and Tour Reservations Through Uber — What to Know

Een interessant overzicht van wat nieuwe mogelijkheden waar Uber mee experimenteert om de klant meer diensten aan te kunnen bieden. Dit geeft een inzicht in hoe platformen met de tijd hun dienstverlening aanbieden om een betere en meer constante oplossing te kunnen bieden voor de klant. Aan de ene kant biedt het aanbieden van extra diensten mogelijkheden voor extra inkomsten, maar misschien nog belangrijker: het versterkt je relatie en afhankelijkheid met de klant. En juist dat is iets dat een platform als Uber maar al te goed kan gebruiken. Hoe dit precies zit, dat omschrijf ik in de blog ‘Waarom de rit van Uber zomaar kan eindigen in de grootste startup-deceptie ooit’ die ik in 2019 schreef.

Uber Lowers its Commission from 25% to 18% in Kenya – Kenyan Wallstreet

Een interessante casus uit Kenia waar de overheid een wet heeft aangenomen waardoor platformen in het land nog maar maximaal 18 procent commissie kunnen inhouden op een transactie.

Uiteraard ging dit niet zonder slag of stoot: Uber verdedigde haar positie nog in dit stuk op TechCrunch met de gebruikelijke public affairs uitspraken als: “some aspects of these regulations, such as the commission reduction and requiring companies to be registered in Kenya, are not conducive to doing business in Kenya and are not good for drivers or riders as they deter foreign investment into the country and limit the role private businesses can play in supporting and growing the Kenyan mobility sector.”

Dit was overigens niet de eerste keer dat een (lokale) overheid een wettelijk maximum commissie plafond instelde. Zie ook dit voorbeeld: “The New York City Council on Thursday passed a permanent commission fee cap on third-party deliveries. Delivery fees will be capped at 15% per order and all other fees will be capped at 5% per order except for transaction fees. The New York City Council will review the cap every two years.”

Deliveroo pulls out of Australia | Evening Standard

Na Spanje en Nederland verlaat Deliveroo nu ook Australië. Waar in Spanje en Nederland het bedrijf nog een bepaalde periode na aankondiging vertrek aanbleef, lijkt dit in Australië niet het geval te zijn. De opgegeven reden, een te kleine bijdrage aan de wereldwijde winst en een te competitieve markt, waren ook hier de reden van vertrek. Eerder trok het platform zich al terug uit Duitsland, Spanje en Nederland.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Vorige week ben ik teruggekomen van een mooie expeditie naar Rio de Janeiro waar ik het congres “Owning the Future: Sustainably Scaling Platform Cooperatives With the Global South” bijwoonde en ook mijn KlusCV (GigCV) casus presenteerde. Hoewel ik voor Corona maandelijks reisde voelt het nu toch anders. Kids 2,5 jaar ouder en voelt als een andere tijd en fase. Maar: ik had ontzettend veel zin in deze reis en het was het meer dan waard. Even weg. Leren. Ervaren. Ontmoeten. En uiteraard ging de fotocamera mee… In deze editie een uitgebreid verslag van deze reis en een samenvatting van 7 jaar onderzoek naar platform coöperaties. Veel leesplezier en fijne week!

Platformcoöperaties worden al jaren genoemd als verantwoord alternatief voor Big Tech Platforms als Uber en Deliveroo. Ondanks het enthousiasme blijft groot succes uit. Hoe komt dit en wat is de oplossing? Nieuwe inzichten en tactieken om de platformeconomie coöperatiever te maken.

Om te ontdekken hoe platformcoöperaties succesvoller kunnen worden, reisde ik afgelopen week naar Rio de Janeiro voor het congres ‘Owning the Future: Sustainably Scaling Platform Cooperatives With the Global South’. In deze blog deel ik mijn gedachten, observaties en nieuwe inzichten over de ontwikkeling van platformcoöperaties. Ik ga in op de achtergrond en context, de ontwikkeling van het debat rondom platformcoöperaties en pleit voor een bredere kijk op dit fenomeen.

Wat voorafging: enthousiasme over platformcoöperaties

Hoewel coöperatieve platformen zeker niet nieuw zijn, zijn het in 2014 drie Amerikaanse professoren die in drie blogs het coöperatieve model als verantwoord alternatief in de platformeconomie onder het relatief grote publiek bekend maken. Professor Juliet Schor beschrijft het coöperatieve platform in haar essay ‘Debating the Sharing Economy’, professor Trebor Scholz doet dit in zijn blog ‘Platform Cooperativism vs. the Sharing Economy’ en Nathan Schneider publiceert zijn blog ‘Owning is the new sharing’. Alle drie filosoferen in hun publicaties over de vraag wat er gebeurt als degenen die afhankelijk zijn van het platform ook eigenaar en bestuurder van het platform worden. Hiermee omschrijven zij coöperatieve platformen als tegenhangers van de opkomende en heersende platformen. Of zoals Scholz mooi formuleert: “but just for one moment imagine that the algorithmic heart of any of these citadels of anti-unionism could be cloned and brought back to life under a different ownership model, with fair working conditions, as a humane alternative to the free market model.”

Hun gedachtegoed vond weerklank bij velen, ook bij mij. Sinds 2017 heb ik conferenties in New York, Londen en Berlijn bezocht om meer te weten te komen over platformcoöperaties en de mensen achter deze beweging, waar Scholz uiteindelijk een voortrekkersrol in neemt. Ik deed bij de Universiteit Utrecht literatuuronderzoek naar het fenomeen, interviewde initiatiefnemers van platformcoöperaties en onderhield een openbare database met platformcoöperaties. Dit resulteerde in verschillende video’s, twee academische publicaties en een promotieplek voor een getalenteerde onderzoeker die na mijn vertrek bij de universiteit het onderwerp verder heeft uitgediept.

Het onderwerp blijft me fascineren. Ik zit inmiddels weer met vele nieuwe vragen en besloot daarom dit jaar naar Rio de Janeiro te reizen om nieuwe inzichten op te doen. De timing kon niet beter: niet veel eerder kocht Elon Musk Twitter en liet zien dat de absolute tegenpool van gezamenlijk eigenschap en bestuur niet de beste optie is en startte de discussie over het decentrale Twitter alternatief Mastodon.

Vier strategieën voor meer coöperatie

In Rio zag ik drie verschillende tactieken om te zorgen voor meer coöperatie in de platformeconomie:

1. De platformcoöperatie ‘from scratch’;
2. De platformcoöperatie als verlengstuk van bestaande activiteiten;
3. Bestaande coöperaties die platformen inzetten om hun leden te faciliteren;
4. Coöperatieve dienstverleners voor niet-coöperatieve bedrijven.

Platformcoöperatie ‘from scratch’

Ten eerste kunnen gebruikers een eigen nieuwe app bouwen: de platformcoöperatie ‘from scratch’. Erik Forman presenteerde in Rio ‘zijn’ initiatief ‘The Drivers Cooperative’. Deze platformcoöperatie bestaat sinds mei 2020 en heeft in New York 7500 leden. Chauffeurs krijgen gemiddeld 23 tot 30 dollar per uur en de app heeft inmiddels meer dan 4 miljoen dollar aan inkomsten opgeleverd voor de leden. Een ander mooi voorbeeld is het platform voor thuisschoonmakers Up&Go, welke voortkwam vanuit bestaande coöperaties van schoonmaaksters.

Terwijl de algoritmisch gestuurde platformen werkenden isoleren, doen dit soort platformcoöperaties het tegenovergestelde. Ze laten het platform voor de mens werken, in plaats van de mens voor het platform. Naar mijn mening een veel betere invalshoek. Daarnaast spelen offline gemeenschappen vaak een belangrijke rol bij dit soort coöperaties. Zo zag ik veel voorbeelden van Zuid-Amerikaanse platformcoöperaties die hun best doen om fysieke communities te bouwen en de menselijke maat terug te brengen. Ook zorgen de fysieke communities voor meer ‘digitale inclusie’ en is het offline component nodig om mensen uberhaupt toegang te laten geven tot digitale platformen, waar ook vaak eenvoudige tools als Whatsapp worden gebruikt. Zo presenteerde “Movimento dos Trabalhadores sem Teto” een tool die dakloze mensen die werk zoeken koppelt aan klanten die op zoek zijn naar diensten als schoonmaak of schilderen. De technologie, die gratis is voor werkenden, werkt op Whatsapp en is al meer dan 3.000 keer gebruikt

Deze offline gemeenschappen kunnen veel betekenen voor gebruikers, beschrijft ook Suci Lestari Yuana in haar promotieonderzoek naar bezorgers in Jakarta. Zij onderzocht hoe de bezorgers communities vormen, waarin ze samen risico’s opvangen en elkaar leren om met de algoritmes van platformen om te gaan.

De gebruikers maken ook gezamenlijk keuzes, die een algoritme misschien niet zou maken. Zo stemden de schoonmaaksters bij Up&Go tegen een individuele rating en voor een gezamenlijke rating en bezorgers van een Braziliaanse platformcoöperatie hun eigen tarieven bepalen. Dit druist in tegen de optimale efficiëntie die platformen nastreven, maar het is de vraag of we als mens beter worden van een optimaal efficiënt model. Volgens mij zijn mensen niet gemaakt om heel efficiënt te zijn. Ik in ieder geval niet.

Bij ‘from scratch’ wordt vaak gedacht dat werkenden geheel zelfstandig een eigen coöperatie beginnen en een platform lanceren. In de praktijk gaat dat anders. Succesvolle coöperaties krijgen vaak organisatorische of financiële ondersteuning van instituties. Dit is ook de reden dat ik vakbonden oproep hun geld niet alleen te besteden aan rechtszaken, maar ook aan het ondersteunen van coöperatieve initiatieven. Zo begrijp ik bijvoorbeeld niet dat FNV na het vertrek van Deliveroo uit Nederland niet praat met ‘bestellenbij.nl’, een alternatieve maaltijdbezorgapp met coöperatieve ambities.

Het vertrekpunt van een ‘from scratch’ platformcoöperatie kan vanuit de werkenden zelf komen, maar vaak ligt het initiatief bij een ondernemende buitenstaander of een instituut. CoopCycle heeft een mooie middenweg gevonden. Deze federatie heeft een concept en software ontwikkeld voor lokale maaltijdbezorgcoöperaties. De software is beschikbaar onder een zelf ontwikkelde ‘coopleft’-licensie (zeg: ‘co-op-left’) waar alleen coöperaties gratis gebruik van mogen maken. Intussen maken 70 lokale coöperaties gebruik van deze software, waaronder een initatief in Argentinië. Deze strategie laat iedereen in zijn kracht: de bezorgers doen goed waar zij goed in zijn en de technoligie wordt doorontwikkeld door een ‘meta coöperatie’, waar de bezorgers via hun werkerscoöperatie mede-eigenaar van zijn.

De platformcoöperatie als verlengstuk van bestaande activiteiten

De variant waar ik voor mijn bezoek aan Rio nog weinig over had nagedacht is een coöperatie die bestaande datastromen gebruikt om de werkende te versterken. Een voorbeeld dat ik al kende was de Drivers’ Seat Cooperative. Deze coöperatie verzamelt en analyseert data van taxichauffeurs en andere ‘app-based drivers’. Op die manier krijgen de gebruikers gedeelde kennis over hun werk, bijvoorbeeld: op welke tijdstippen verdien je meer? Welke app is het meest lucratief? Zo kunnen zij beter geïnformeerde beslissingen te maken.

Een casus die nieuw voor mij was, is PescaData: een digitaal ecosysteem van 300.000 vissers in Mexico. Vissers waren al verplicht bepaalde data over visvangst aan de overheid te leveren. Dankzij het coöperatieve platform kunnen zij deze verzamelde data ook in hun eigen voordeel gebruiken. Ook kunnen ze via het platform in contact komen met andere vissers en organisaties, producten verkopen en gezamenlijk oplossingen verzinnen voor problemen.

Bestaande coöperaties die platformen inzetten om hun leden te faciliteren

Digitale tools en platformen kunnen bestaande coöperaties helpen zich beter te organiseren en leden actiever te betrekken. Daar hebben zulke organisaties ook interesse in, blijkt uit een zeer lezenswaardige studie. Platformen kunnen ook bijdragen aan de missie van bestaande coöperaties. Zo onderzoekt SEWA (een coöperatieve federatie in India met 300.000 vrouwelijke leden en 106 coöperaties) hoe platformen de situatie zijn leden kunnen verbeteren. Maar ook het Spaanse Mondragon, welke met een delegatie in Rio aanwezig was, probeert de coöperatieve waarden op platformen te projecteren in de incubators die zij faciliteren.

Als je breder kijkt zouden vakbonden, die net als coöperaties en platformen een gefragmenteerde groep individuele werkenden centraliseert en schaalvoordelen inzet om te strijden voor betere voorwaarden, net als SEWA ook zelf eigen platformen kunnen starten of samenwerkingen aangaan met coöperatieve platformen. Met de schaal die zij hebben, zo heeft de Nederlandse FNV meer dan 900.000 leden, kunnen zij risico’s spreiden en mogelijk de grootste werkgever van het land worden. Hoewel ik mij afvraag of dit een gewenst scenario is, wil ik hiermee wel pleitten dat vakbonden hun schaalvoordeel op een heel andere manier kunnen inzetten om goed te doen voor de werkende. En roep ik vakbonden ook op om hun verantwoordelijkheid te pakken en hier mee te experimenteren.

Coöperatieve dienstverleners voor niet-coöperatieve bedrijven

Tot slot presenteerden een aantal coöperatieve dienstverleners hun verhaal die diensten leveren aan niet-coöperatieve organisaties. Als je het hebt over impact maken en coöperatieve waarden verspreiden, dan is dit natuurlijk ook een effectieve manier. Een mooi voorbeeld hiervan is het Belgische Smart die een lange tijd de fietskoeriers van Deliveroo in dienst had via een samenwerkingsovereenkomst.

Naar meer impact en succes

Wat moet er gebeuren om de impact van platformcoöperaties te vergroten? Deze vraag houdt mij en vele anderen al even bezig. Ook in de naam van het congres stond het woord ‘scaling’, opschalen. Volgens mij is het in elk geval essentieel om onze blik te verbreden om meer impact te maken:

1. Van coöperatie als rechtsvorm naar een focus op coöperatieve waarden;
2. Een bredere (geografische) context;
3. Een bredere samenwerking;
4. Een bredere definitie van schaal en succes;
5. Een grotere rol van onderwijs.

Van coöperatie als rechtsvorm naar een focus op coöperatieve waarden

Moet een platformcoöperatie zowel een coöperatie als een honderd procent digitaal platform zijn? Om meer impact te maken denk ik dat we een bredere definitie nodig hebben. Om te beginnen is het in veel landen ontzettend complex om een coöperatie te beginnen. Je bent gebonden aan voorwaarden waar je als startend initiatief meer last dan plezier van hebt. Daarom pleit ik voor een focus op de onderliggende coöperatieve waarden zoals door de International Cooperative Alliance (ICA) zijn vastgesteld:

1. Voluntary and Open Membership;
2. Democratic Member Control;
3. Member Economic Participation;
4. Autonomy and Independence;
5. Education, Training, and Information;
6. Cooperation among Cooperatives;
7. Concern for Community.

Een coöperatie mag nooit een doel op zich zijn. Ook het begrip ‘platform’ mag wat mij betreft ruimer: het tenslotte om de inhoud en de impact, niet zozeer om de vorm.

Een bredere (geografische) context

Het valt me op dat alles in het debat over de platformeconomie en vooral de kluseconomie vanuit Amerikaanse context wordt bekeken. Amerikaans wat betreft de standaarden voor werk en de discutabele ethos van Silicon Valley. Zelfs als de discussie ‘internationaal’ wordt, dan nog gaat het veelal over de VS en Europa. Dit is echt een probleem. Daarom zet ik me al twee jaar lang met de Wageindicator Foundation in voor een echt wereldwijd debat over de kluseconomie. Er zijn meer continenten op deze aardbol en ik denk dat de impact van platformen en platformcoöperaties zelfs het grootst kan zijn buiten de VS en Europa.

In Rio waren ze in ieder geval duidelijk: Brazilië is al meer dan 100 jaar het middelpunt van de kluseconomie. Er werd ook een uitgebreid rapport gepresenteerd over de staat en context van platformcoöperaties in Brazilië. Het wordt dus tijd om de ‘westerse’ bril af te zetten en per continent of land te kijken naar de context van de arbeidsmarkt en de impact van platformen. Wat dat betreft was het een goede zet van de organisatie om deze editie niet weer in New York te organiseren, maar in Rio de Janeiro. Volgend jaar is India aan de beurt.

Een bredere samen
werking

Er zijn ontzettend veel mooie initiatieven, maar platformcoöperaties weten simpelweg niet van elkaar waar ze mee bezig zijn. Scholz heeft met The New School het ‘Platform Cooperative Consortium’ (PCC) opgezet, inclusief een bibliotheek met tools. Dat is een mooi begin, maar ik denk dat het belangrijk is om ook per land of continent een netwerk te bouwen. Ieder continent heeft tenslotte een eigen cultuur, wetten en regels.

Om publieke waarden te borgen in de platformeconomie, is het ook belangrijk meer stakeholders te betrekken. Dit kan zijn in de vorm van kennis en coaching, van financiering of het creëren van gunstige voorwaarden (of voorkeur) voor platformcoöperaties. Het PCC geeft een voorzet en presenteerde deze beleidsinterventies.

Dit kan op diverse niveaus. James Muldoon, auteur van het boek ‘Platform Socialism’ sprak over een ‘ecosystem of democratic platforms’, waarbij hij de volgende verdeling maakte:

• Local – domestic cleaning, courier services, freelance labourers, handywork and food delivery platforms;
• Municipal – short-term rental platforms, app-based ride hail services and co-operative workspaces;
• State / national – healthcare, childcare and social security;
• International – social network platforms and internet search engines.

Hij pleitte om in elke fase goed te kijken naar de functie en doelgroepen van het platform. De uitspraken van Muldoon passen goed binnen het ‘frame’ vanuit de platform coöperatie beweging, waarbij ik toch meer de voorkeur heb om een wat meer objectieve bril op te zetten.

Een bredere definitie van schaal en succes

Kritiek op platformcoöperaties gaat vaak over het gebrek aan succesvoorbeelden. In het debat komen vaak dezelfde voorbeelden voorbij die vaak op kleine schaal werken. Is dit erg? Natuurlijk zou het mooi zijn als er een coöperatieve variant van Uber zou zijn, maar het is de vraag of we moeten zoeken naar een ‘platform coöperatie unicorn’. Ontzettend veel kleine initiatieven samen kunnen ook veel impact maken. Denk aan CoopCycle, dat inmiddels 70 lokale coöperaties ondersteunt.

Schaalbaarheid zegt niet alles. Kijk bijvoorbeeld naar mijn eigen initiatief KlusCV, het afsprakenstelsel waarmee platformen reputatie- en transactiedata delen met de werkenden. Ik mocht het zelf in Rio presenteren. Een klein initiatief en dat door de gekozen opzet niet kan uitgroeien tot wereldspeler, en toch zie ik het als een groot succes. Niet alleen kunnen nu 50.000 (en volgend jaar 100.000) platformwerkers hun cv-data downloaden, het bewijst ook dat datadelen met gebruikers mogelijk is. Mede dankzij KlusCV staat datadelen met werkenden nu op de nationale politieke agenda en zijn voormalig tegenstanders van datadelen een stuk genuanceerder. Mijn doel met KlusCV is dan ook niet de grootste te worden, maar om de verwachtingen en houding ten opzichte van datadelen te veranderen. Het doel is dat datadelen de nieuwe standaard wordt en het vasthouden van data een zwaktebod. KlusCV laat zien dat ook een klein initiatief grote impact kan hebben. Wat volgens mij ook de enige manier is om op te kunnen boksen tegen de sterke lobby van big-tech platformen. Begin met hen die wél willen en zet iets moois neer waar anderen niet meer omheen kunnen. Begin klein, denk groot en verander zo langzaam maar zeker de wereld.

Een grotere rol van onderwijs

Als in het onderwijs de focus ligt op winstmaximalisatie en studenten leren dat het droomscenario voor een ondernemer een verkoop van het bedrijf of een beursgang, dan is het ook niet heel vreemd dat ondernemers op een bepaalde manier zakendoen. Waarom spelen modellen als coöperaties, steward ownership en social enterprises geen centrale rol in het onderwijs? Ik denk dat hier nog veel te halen valt. Je zou het ook fundamenteler aan kunnen pakken en meer ruimte kunnen maken voor maatschappelijke vraagstukken en onzekerheid. Een soort van levens- of maatschappijwijsheid in combinatie met economie en de balans tussen individu en collectief.

Tot slot: een lange weg te gaan

In dit stuk heb ik een overzicht gegeven van 7 jaar onderzoek in dit domein, aangevuld met mijn hernieuwde gedachten over platformcoöperaties naar aanleiding van het congres in Rio de Janeiro. Er is in de jaren dat ik betrokken ben in het debat veel gebeurd. Waar ik met mijn

onderzoek aan de Universiteit Utrecht nog aan een fundament werkte, zijn er intussen tientallen getalenteerde onderzoekers met dit onderwerp bezig en staan platform coöperaties echt op de kaart. Het is mooi om dit vanaf de zijlijn te volgen en te leren van het werk van anderen.

De bezoeken aan de congressen geven mij een inkijkje in werelden buiten mijn bubbel en leren mij met verschillende brillen naar de ontwikkelingen in de platformeconomie te kijken. Er is niet één ‘planet gig’. Gelukkig maar.

Intussen zie ik ook hoe moeilijk het is systemen te veranderen. Dit werd bevestigd na een etentje in Rio met verschillende leden uit het netwerk. Iedere ambassadeur van platformcoöperaties bestelde aan het eind van de avond ‘gewoon’ een Uber naar zijn hotel. Dat was tenslotte de veiligste manier om als toerist in Rio de Janeiro te reizen na zonsondergang en wordt aangeraden door iedere Braziliaan.

Ik ben ervan overtuigd dat we moeten werken aan een systeem waarbij we geen afweging hoeven te maken tussen ons gemak en onze normen en waarden. Er is nog een lange weg te gaan, maar we komen er wel.

Goedemorgen! Afgelopen week vond het succesvolle webinar ‘Women in Gig’ van de Wageindicator plaats. In de volgende editie volgt een verslag. Ook had ik de nodige voorbesprekingen voor presentaties in November (o.a. voor het ‘VNG Congres Werkdomein: Op reis door het Werklandschap’) en maakte ik een framework voor een stuk over ‘exit by design’ principes waar ik aan werk wat begin 2023 zal verschijnen. Als laatst werkte ik ook aan de aankomende minor ‘bouw je eigen platform’, welke half November bij de Haagse Hogeschool van start zal gaan.

Aankomende woensdag vertrek ik voor een ruime week naar Rio de Janeiro voor een congres over platform coöperaties. Ik heb het programma intussen goed doorgenomen en dat ziet er super interessant uit. En natuurlijk is Rio ook geen vervelende stad om te vertoeven, al zal het mogelijk nog wat onrustig zijn mbt de verkiezingen. Op het congres zal ik overigens ook zelf een bijdrage leveren in de vorm van een presentatie en panel rondom datadelen, waar ik mijn casus KlusCV in zal brengen.

Het zou zo maar kunnen dat volgende week maandag geen nieuwsbrief zal verschijnen, die houd je dan van mij tegoed. Voor deze editie weer een aantal mooie stukken gevonden en voorzien van mijn duiding en commentaar. Mooie week!

Transportplatformen worden voor bedrijven een noodzakelijke innovatie – Supply Chain Magazine

Hoewel ik in deze nieuwsbrief veel aandacht besteedt aan consumentenplatformen, hebben platformen misschien wel de grootste impact in business omgevingen. In mijn boek ‘Platformrevolutie’ ga ik hier dan ook uitgebreid op in.

In sectoren waar veel informatie asymmetrie en complexe processen zijn liggen veel kansen voor platformen. Het is dan ook niet gek dat binnen de sectoren transport en logistiek veel platform initiatieven zijn. In dit stuk wordt het platform Quicargo uitgelicht:

“Gezien de hoge brandstofprijzen zijn opdrachtgevers voor transport op zoek naar manieren om te bezuinigen. De manier bij uitstek is laadruimte delen en zo de bezettingsgraad van vrachtwagens fors verhogen. Ziehier de ontstaansgrond van Quicargo. De vader van Avishai Trabelsi, de Israëlische oprichter van dit bedrijf, had een transportonderneming in Israël. De jonge Avishai zag dat de vrachtwagens steeds vol vanuit het zuiden, de vestigingslocatie van het bedrijf, naar het noorden reden. En weer leeg terug. Hoe zijn vader ook zijn best deed, het lukte niet om in het noorden van het land klanten te vinden die lading van noord naar zuid wilden transporteren. Dat was voor zijn zoon de trigger om een app te ontwikkelen: Quicargo.

De techniek presteerde fantastisch, maar de Israëlische markt was te klein. Trabelsi liet het er niet bij zitten en deed onderzoek naar welke markt zich wél goed zou lenen. Zo kwam hij in Nederland terecht: een land met een logistieke hubfunctie, internationaal georiënteerd en bovendien behoorlijk ver geautomatiseerd. Dat was een succesvolle beslissing. Inmiddels is Quicargo actief in heel Europa, zijn meer dan 300 transportbedrijven aangesloten op het platform en telt het meer dan 5000 actieve gebruikers. Corona zorgde voor extra groei. ‘We hebben veel transporteurs helpen overleven door hen via ons platform nieuwe business aan te bieden’, aldus Trabelsi.”

Nieuwe tool helpt overlast deelvoertuigen te beperken – VerkeersNet

Deelmobiliteit: een veelbesproken en in het geval van deelmobiliteit op twee wielen veelbeklaagd onderwerp. Veel klachten over rondslingerende deelscooters en -fietsen. Waarbij vaak voor het gemak wordt vergeten dat deze voertuigen in privé eigendom ook niet altijd even netjes geparkeerd staan en dat bij een ideaal systeem gedeeld gebruik zal leiden tot veel minder voertuigen op straat. Iets waar niemand iets op tegen zou kunnen hebben.

Bij platformen is voor overheden vaak de toegang tot data een probleem. Hierdoor is er onvoldoende inzicht in wat er écht gebeurt en is het voeren van beleid en handhaving een probleem. Iets dat ook een nadeel is voor de platformen op lange termijn: ook zij hebben baat bij een goede samenwerking. Hoewel in veel gevallen het in stand houden of vergrote van informatie asymmetrie een tactiek is.

Hoe dit op te lossen? Daar hebben een aantal steden iets op bedacht. Het prettige van gedeelde mobiliteit is dat een samenwerking met – en veelal ook toestemming van – een gemeente een absolute voorwaarde is om op lange termijn succesvol te kunnen zijn. En hoewel Amsterdam destijds de Chinese strooifietsen verwelkomde, zijn nagenoeg alle andere steden (en nu ook Amsterdam) bezig met gedegen beleid.

Om te mogen opereren in een stad is veelal een vergunning nodig. En het leuke van een vergunning is dat je hier voorwaarden aan kunt verbinden. In dit stuk wordt de casus uitgelicht waar de Gemeente Den Haag het initiatief voor nam:

“De gemeente Den Haag riep afgelopen jaar de hulp in van software ontwikkelaar Sven Boor, die samen met Bart Roorda het Dashboard Deelmobiliteit ontwikkelde. De tool geeft gemeenten handvatten om actief beleid te voeren in het gebruik van deelmobiliteit. <…> Rotterdam was de eerste die aanbieders in de vergunning verplichtte hun data op een vooraf afgesproken manier te delen, zodat het direct in het dashboard verwerkt kan worden. Dat was een goede stok achter de deur.”

Er is een open dashboard waar je kunt zien de voertuigen van welke aanbieder staan. Achter de inlog is meer data beschikbaar: zo kan men zien hoe lang welk voertuig waar geparkeerd staat. Zo kan in de vergunning voorwaarden worden meegenomen dat een voertuig maximaal x-dagen op 1 plek mag blijven staan, voordat deze verplicht door het bedrijf moet worden verplaatst. Deze data is nu dan ook inzichtelijk voor beleidsmakers.

In het stuk wordt ook gesproken over het opslaan van historische data, zodat je bij bepaalde terugkerende evenementen of situaties kunt voorspellen hoe de drukte zich ontwikkeld. En kan de gemeente data teruggeven om bijvoorbeeld het parkeren goed te laten verlopen:

“Een van de meest recente ontwikkelingen in het dashboard is de microhub functionaliteit, of de hubmodule. Een functie waarmee je duidelijk begrensde zones vaststelt, waarin deelscooters of -fietsen geparkeerd mogen worden. Dat concept is inmiddels verder doorontwikkeld, zodat gemeenten ook kunnen bepalen wat de maximale capaciteit is in zo’n hub. Daarnaast maken de data in het dashboard inzichtelijk hoeveel ruimte er op dat moment nog over is in een zone.”

Een heel mooi voorbeeld van slim nadenken hoe je deelmobiliteit in een stad in goede banen kunt leiden.

Ruzie, rechtszaken en een wasbak: hoe Musk alsnog Twitter kocht – NRC

Een ‘nieuwtje’ dat je vorige week niet hebt kunnen missen: de aankoop van Twitter door (een groep investeerders onder leiding van) Elon Musk. Twee weken geleden besteedde ik in deze nieuwsbrief ook aandacht aan deze deal. In dit NRC artikel een helder overzicht van ’the road to’ de overname van Twitter.

Even los van de discussie over de kwaliteiten en prestaties van Musk: het is en blijft de vraag of het een gewenst scenario is dat een dergelijk infrastructureel platform onder de controle komt van één persoon.

En dan is het toch wel erg prettig dat ook mensen als Musk niet alles solo kunnen beslissen. Zoals in een stuk op nu.nl beschreven:

“Musk vierde na het beklinken van de overname van Twitter in een tweet dat “de vogel vrijgelaten is”. Volgens Eurocommissaris Thierry Breton moet Musk zich niet te veel illusies maken. “In Europa zal de vogel volgens onze regels vliegen”, twittert de Fransman.”

Intussen wordt er flink gespeculeerd over wat de plannen van Musk zijn met het sociale netwerk. Zijn eerste stap is het doorvoeren van een flinke ontslagronde, iets dat volgens de auteur van het stuk “How Elon Musk Could Actually Kill Twitter – There’s more than one way to sink a social network.” al tot de nodige problemen kan leiden.

Alles ging goed met Temper, tot het niet meer goed ging – NRC

Een mooi profiel over het to-business freelance platform Temper: toch wel de grondlegger binnen het segment waar zij actief zijn. Over hoe het platform vanaf dag 1 probeerde aan te sluiten bij belastingdienst, beleidsmakers en vakbonden en uiteindelijk toch door FNV werd aangeklaagd voor het gebruik van de freelance constructie waarmee het concurreert met uitzendbureaus.

Vooral het fragment over de samenwerking met FNV blijft interessant:

“Terwijl andere platformen als taxi-app Uber en maaltijdbezorger Deliveroo veel weerstand krijgen van vakbonden, denkt Temper dat te kunnen voorkomen. In juni 2018 sluit Temper een overeenkomst met FNV Horeca, waarbij Temper onder meer belooft pensioen en verzekeringen te regelen voor zijn gebruikers. De verzekering komt er ook: Temper-gebruikers zijn sinds 2019 verzekerd tegen aansprakelijkheid en ongevallen.

Dat een platform gebruikers verzekert bij ongevallen is niet gebruikelijk. En dat een vakbond en een platform samenwerken is al helemaal ongewoon. Maar Temper wil het graag netjes doen en niet, zoals sommige buitenlandse techbedrijven, onder het mom van innovatie bewust de wet overtreden en vakbonden tegen zich in het harnas jagen. En FNV Horeca denkt dat een samenwerking op termijn meer oplevert voor werkenden dan het bestrijden van Temper.

Maar die samenwerking, aangekondigd op 22 juni 2018 op de voorpagina van Het Financieele Dagblad, valt binnen FNV totaal verkeerd. De rest van de FNV blijkt helemaal niet zo enthousiast over wat de kleinere FNV Horecabond allemaal met Temper bekokstoofd heeft. De leiding van de vakbond grijpt uiteindelijk in. „Toen hebben we gezegd: laten we dat niet meer doen”, zegt FNV-vicevoorzitter Boufangacha. „Anders lijkt het net alsof je het bedrijfsmodel van Temper legitimeert.””

Wat opvallend is, is dat bijna alle platformen (waar Temper echt wel een voorloper in is) de afgelopen jaren stappen hebben gezet de werkenden beter te beschermen. Wetende dat deze beschermingen in de rechtbank tegen hen zal werken. Bij de vakbonden blokkeert de discussie over de juridische status nog steeds ieder ander overleg over de verbetering van de positie van de werkende, al hebben FNV en CNV wel meegewerkt aan het ‘sociaal akkoord’ voor Deliveroo bezorgers.

Dat het ook anders kan, dat liet de Belgische socialistische transportbond BTB twee weken geleden zien: het sloot een samenwerking af met taxi platform Uber: “De chauffeurs krijgen een nog duidelijkere stem binnen Uber, omdat ABVV-BTB belangrijke ontwikkelingen mede vorm gaat geven middels sociale dialoog met het management van Uber en daarnaast een prominente fysieke aanwezigheid krijgt in Uber’s Driver Hub. Chauffeurs behouden de vrijheid om te kiezen of, waar en wanneer ze rijden, en kunnen tegelijkertijd kiezen om zich door ABVV-BTB te laten vertegenwoordigen. Met deze samenwerking treedt ABVV-BTB op als een moderne vakbond en vertegenwoordigt het de belangen van alle chauffeurs, ongeacht hun statuut.” Dat deze situatie ook niet ideaal is, bleek bij een demonstratie van verschillende bonden tegen Uber een paar dagen later. Dat is ook iets dat BTB zich ook beseft, maar toch is de keuze gemaakt om, onder het motto van ‘we agree to disagree’ in zee te gaan om op korte termijn de belangen van de werkenden te kunnen behartigen.

In het NRC stuk over Temper sluit oprichter Niels Arntz af met de woorden: “Maar goed, laat de rechter dan maar uitmaken hoe het zit. Dit is ook ondernemerschap, hè? We gaan het aan.”. Ook dit hoofdstuk is dus voorlopig nog niet afgesloten.

Waar het heen gaat? Ik weet het niet. Er is een sterke lobby vanuit de uitzenders en vakbonden om dit soort to-business dagklussen in het uitzendconstruct t
e gieten. Intussen maken de uitzendplatformen minder vaart dan gehoopt en maakte het Duitse Zenjobs vorige week bekend uit Nederland en uit de UK te vertrekken. En hoewel een dergelijke flexibiliteit ook best (met wat kanttekeningen over enige schijnzekerheid voor de werkende) binnen een uitzend construct werkt, erkennen de uitzendplatformen die ik spreek dat de aankomende wijzigingen in het uitzend statuut deze flexibiliteit een stuk lastiger zal maken. En deze wijzigingen dit soort klussen weer naar het freelance model stuurt. Iets van kastje vs muur.

To be continued.

The Innovativeness of Platform Cooperatives – The Future of Work

Een mooie publicatie van Damion Bunders over platform coöperaties. Nu is dit niet het eerste paper over platform coöperaties die ik in deze nieuwsbrief deel, maar de invalshoek van dit paper is wel uniek. Waar vaak over de coöperatie als een ‘handicap’ wordt gesproken met betrekking tot innovatie, kwaliteit en het ophalen van funding, kiest Damion in dit paper een andere invalshoek:

“I argue that platform cooperatives are in fact well-positioned to match or even outperform the innovativeness of incumbent platforms in the gig economy. They may do so through virtuous cycles between platform cooperatives and gig workers’ communities-of-practice, hybrid practices that combine algorithmic knowing with domain expertise, innovation based upon available means, firm-based organizing with strong community embedding, and competition based on quality instead of quantity. Future research should compare innovation trajectories of platform cooperatives and incumbent platforms side-by-side to empirically test the proposition advanced here. Nevertheless, the rise of platform cooperatives and their potential for innovation subvert the claim of incumbent platforms that labour regulations necessarily stifle innovation. In fact, the experimentation of platform cooperatives with diverse employment practices may even inspire government regulation.”

Event over publieke platformen

Publieke platformen: werken aan opgaves vanuit platform principes

De digitale transformatie van de samenleving vraagt om een herijking van de rol van de overheid. Omdat we niet precies weten hoe en wat er gaat veranderen, vereist het een andere mindset op alle niveaus en zullen we in voorkomende gevallen zaken anders moeten organiseren. Niet meer of beter, maar anders.

Vanuit dat perspectief is Provincie Zuid-Holland dit voorjaar gestart met een ‘platformexpeditie’ waarin een groep pioniers een eerste verkenning heeft gedaan naar de ‘provincie als een platform’ en heeft gekeken hoe er aan maatschappelijke opgaves kan worden gewerkt vanuit platformprincipes. Een expeditie die ons naast Den Haag heeft gebracht in Dordrecht, Rotterdam en Tilburg met gastsprekers als Giulietta Marani, Martijn de Waal, Daan Weddepohl, Niels Meijssen en Wout Withagen.

Op 18 november van 10 tot 16 uur worden op het provinciehuis in Den Haag de inzichten die zijn opgedaan tijdens de expeditie gedeeld en besproken met (overheids)collega’s tijdens het seminar ‘Publieke platformen: werken aan opgaven vanuit platformprincipes’.

Ben je nieuwsgierig en/of denk je een waardevolle bijdrage te kunnen leveren aan deze dag, kijk dan snel naar het programma en meld je aan!

In de media

Item BNR over vertrek Deliveroo

Luister naar dit fragment van 19-10-2022 16:44 uur. BNR Nieuwsradio. Blijf scherp.

Item RTL Z Nieuws over vertrek Deliveroo

Nieuwsupdate met het laatste nieuws uit binnen- en buitenland, het financieel-economische nieuws en de actuele beurskoersen.

Het vertrek van Deliveroo kent geen winnaars – ZiPconomy

Het vertrek van platform Deliveroo kent volgens expert Martijn Arets eigenlijk alleen maar verliezers.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over
de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Je kunt het nieuws afgelopen week niet gemist hebben: Deliveroo vertrekt op 30 November uit Nederland. In deze editie een analyse van het sociale plan en van wat komen gaat.

Komende donderdag 27 oktober van 14:00 – 15:30 vindt het online event ‘Women in Gig’ plaats. Een event dat ik vanuit de Wageindicator Foundation (mede) organiseer. Er is o.a. een heel interessant panel over “the different platform models operating in domestic work, we will hear about how platforms are impacting working conditions, and we will share examples of worker-led movements and innovative policy/regulation.” En twee toffe casussen over hoe platformen de positie van de domestic worker kunnen verbeteren. Afgelopen weken de voorbesprekingen gedaan en er zitten echt mooie pareltjes bij. Onder andere een casus uit Colombia van een platform voor thuisschoonmakers die de werkenden in dienst heeft genomen. Iets dat mogelijk was nadat de overheid haar verantwoordelijkheid nam door de zwarte markt van thuisschoonmaak te verbieden. En te handhaven.  Inschrijven en deelnemen is gratis en het webinar volgen kan vanuit je luie stoel. Het mooie van deze webinar serie is dat het over de global gig economy gaat. En waar bij global iedereen het normaal heeft over VS en EU, kijken wij ook echt naar alle continenten.

Fijne week!

In augustus kondigde het bezorgplatform Deliveroo aan zich te beraden over een mogelijk vertrek van de Nederlandse markt. Afgelopen week maakte Deliveroo bekend wat eigenlijk iedereen al wist: op 30 November is het over en uit voor de activiteiten van de bezorgdienst in Nederland en staan 50 kantoormedewerkers en 4.500 actieve bezorgers ‘op straat’.

De aangegeven reden voor vertrek is dat het platform het niet is gelukt om echt voet aan Nederlandse grond te krijgen en de omzet uit Nederland is blijven steken op één procent van de wereldwijde omzet van het platform. Dat het niet onwaarschijnlijk is dat het platform in December van de Hoge Raad te horen zal krijgen dat het de bezorgers in dienst moet nemen behoort niet tot de officiële verklaring van het platform, maar zal zeker ook een rol hebben gespeeld bij deze beslissing.

Het vertrek van het platform uit Nederland geeft ruimte voor een aantal mooie vragen en discussies. Ik kijk in deze publicatie naar wat er wél is geregeld, wat er niet is gezegd, wat er geregeld had kúnnen zijn en wie er nu echt gewonnen heeft.

Het sociale plan

In de media was deze week te lezen dat FNV met Deliveroo heeft onderhandeld voor een sociaal plan. Omdat de bezorgers als freelancer aan het platform zijn verbonden hebben zij hier geen recht op, maar toch leek het beide partijen een goed idee om wel iets te regelen. “De vergoeding voor de ruim negenduizend maaltijdbezorgers die het afgelopen jaar voor Deliveroo hebben gewerkt, is opgesplitst in twee delen: ze ontvangen 38 procent van hun jaarsalaris en een bedrag gebaseerd op arbeidsverleden en inkomen.” Bezorgers hebben tot 8 november de tijd om de overeenkomst te ondertekenen.

Wat opvalt bij de communicatie rondom het vertrek is dat in augustus werd gesproken over 4.500 actieve bezorgers en het sociale plan voor 9.000 bezorgers wordt opgetuigd. Een flink verschil. En hoewel FNV dit via Twitter als voorbeeld gebruikt om de onbetrouwbaarheid van het platform (je moet natuurlijk wel in je rol blijven) te benadrukken, valt het verschil deels te verklaren doordat het eerste cijfer om actieve bezorgers gaat en de het Sociaal Plan van toepassing is op iedere rider die ten minste één bezorging heeft voltooid voor Deliveroo in de periode 10 augustus 2021 tot 12 augustus 2022. Dus ook bezorgers die nog wel staan ingeschreven maar 11 maanden geen rit meer hebben gedaan vallen onder deze regeling.

Het is overigens niet de eerste keer dat een vertrekkend platform een dergelijk sociaal plan optuigt. Op 29 November 2021 vertrok Deliveroo uit Spanje en gaf de bijna 4.000 bezorgers “a compensation agreement of 45 days per year worked, with a minimum of €1,000” mee. Ik heb niet kunnen vinden hoe deze deal destijds tot stand is gekomen.

Wat er niet bij werd verteld

Wanneer je het sociaal plan leest, dan vallen er een paar dingen op. Om te beginnen dat naast FNV ook CNV achter de deal met Deliveroo zitten. Dit is opvallend, omdat CNV verder op de website niets over deze gebeurtenis communiceert. Niet heel noemenswaardig, maar ik vond het wel interessant om te zien en te melden.

Wat mij het meest opvalt is hetgeen dat onder punt 6 van de overeenkomst is te lezen: “In de Overeenkomst verlenen Deliveroo en de Rider elkaar wederzijds finale kwijting en doen daarmee afstand van eventuele vorderingen jegens elkaar.” Dit is interessant, mede ook gezien de aankomende aanspraak van de Hoge Raad, waar het niemand zal verbazen wanneer Deliveroo (met terugwerkende kracht) wordt gesommeerd de bezorger in dienst te nemen. Op het moment dat de bezorger nu tekent, zal deze (als ik het goed interpreteer) geen aanspraak hebben op een naheffing.

Je zou gekscherend kunnen zeggen (zonder nu een waarde oordeel uit te spreken) dat deze ‘exit premie’ eigenlijk meer een ‘oprot premie’ is. Het is opvallend dat FNV hier een krabbel onder heeft gezet, zeker omdat de bond zich lang heeft uitgesproken dat het het loon waar de bezorger recht op heeft ‘desnoods tot in Londen’ terug wil vorderen.

Dat de bond een dergelijk sociaal plan mee-ontwerpt laat naar mijn mening zien dat het weinig vertrouwen (of prioriteit?) heeft in het vorderen van deze loonkosten. Rationeel is dat logisch: de berekening van het loon met terugwerkende kracht is een probleem, al is het alleen al om de definitie van werktijd en en vraag of bezorgers die meer hebben verdient dan waar zij als loonslaaf recht op hadden gehad zij dit te veel ontvangen bedrag nu opeens terug hadden moeten betalen. Maar het staat tegelijkertijd haaks op de beloften die de afgelopen jaren zijn uitgesproken.

Wat er geregeld had kúnnen worden

Met het uitbetalen van de premie uit het sociaal plan is de kous af. En dat is eigenlijk best zonde. In een eerdere blog met als titel ‘Exit to community: een scenario voor Deliveroo?’ sorteer ik voor op een ambitieuzer scenario. “Kan een platform gebruikers faciliteren om het platform (deels) voort te zetten na vertrek? En juist hier is, ook in het geval van Deliveroo, ruimte voor een interessant experiment. Want wat als het platform deze mogelijke ‘exit’ in het design van het platform meeneemt en bij vertrek (om welke reden dan ook) een draaiboek heeft klaarliggen om de verzamelde resources (data, klantcontacten, mogelijk software, etc.) terug te geven aan hen die hier aan hebben bijgedragen.”

Het gedachte experiment deed ik naar aanleiding van een artikel in De Volkskrant: “Deliveroo stopt, maar de bezorgers gaan zelfstandig door: ‘Dít is vrijheid’” In dit stuk wordt Deliveroo-bezorger Martijn Müller geportretteerd: hij werkt al 2,5 jaar aan een coöperatieve maaltijdbezorgdienst “Bestellenbij” en probeert samen met andere bezorgers in verschillende steden lokale besteldiensten op te zetten vanuit een coöperatief gedachtengoed. Bij navraag geeft Müller aan bijna twee jaar geleden op eigen initiatief met FNV te hebben gesproken, maar sindsdien niets van de bond heeft gehoord.

Wat zou het mooi zijn geweest wanneer FNV, CNV of een andere vakbond zich hard had gemaakt om te kijken of er in de onderhandeling ruimte was om iets van waarde uit de Deliveroo ‘boedel’ over te dragen aan de bezorgers. En dat de bonden een manier hadden gevonden om een dergelijk initiatief te ondersteunen. Blijkbaar is er genoeg geld voor de juristen (deze rechtszaken moeten honderd duizenden euro’s hebben gekost), maar geen geld voor experimenten om de positie van bezorgers structureel te versterken. Helaas is er gekozen voor de makkelijke weg, zonder de ambitie om verder te kijken dan de traditionele neus lang is. En dat is echt een gemiste kans. Hoewel er altijd ruimte is voor een herkansing.

Wie heeft er gewonnen?

De vraag die mij vaak wordt gesteld is: wie heeft er nu gewonnen? Ik denk dat in deze zaak op korte termijn weinig winnaars zijn. Je kunt de vraag ook omdraaien: wie heeft het meest verloren. Ik moest hierbij denken aan een stuk in NRC van 15 September dit jaar ‘Veel fietskoeriers zijn ongedocumenteerd en dus rechteloos’. Hierin wordt een wereld omschreven van malafide tussenpersonen die hun account in ruil voor een commissie ‘onderverhuren’ aan ongedocumenteerden. Ook deze groep werkenden maakt deel uit van de 4.500 actieve Deliveroo bezorgers. Het is cru dat deze groep, die weinig alternatief hebben in werk (laat staan: fatsoenlijk werk), dubbel zullen worden geraakt door het vertrek. Niet alleen raken zij hun inkomsten kwijt (en zullen doorschuiven naar ander onzichtbaar precair werk), maar ook zullen de malafide tussenpersonen er met hun premie voor hun ‘sociaal plan’ vandoor gaan. Dus uiteindelijk is er dus toch een winnaar, maar dan we een winnaar die ik het het minste (lees: niet) gun.

Het vertrek is op lange termijn wel een soort van overwinning voor FNV. Zij zullen claimen een ongewenste manier van werken tegen te hebben gehouden in deze zaak. De nasmaak bij deze casus bij mij is dat het FNV (net als in de andere rechtszaken) niet om de huidige werkenden gaat, maar om het grote verhaal voor de toekomst en het veilig stellen van de arbeidsovereenkomst. Dat het ‘veilig stellen’ van de toekomst ten koste mag gaan voor werkenden op de korte termijn is blijkbaar geen probleem, hoewel het extra-tje met het sociale plan voor veel werkenden natuurlijk welkom is.

Tot slot

Het vertrek en bijbehorend sociaal plan is weer een nieuw, maar zeker niet het laatste, hoofdstuk in de casus rondom Deliveroo en FNV. Naar verwachting zullen veel bezorgers het aanbod ondertekenen. Zij zullen heel begrijpelijk kiezen voor ‘geld in het handje’ in plaats van een mogelijk bedrag na nog jarenlange rechtszaken. Wat dat betreft is het sociale plan voor de bezorgers een goede uitweg.

Er zullen ook genoeg bezorgers zijn die bewust en (voornamelijk) onbewust niet voor 8 november de overeenkomst zullen tekenen. Het is de vraag wat er voor hen nog in zit na de uitspraak van de Hoge Raad aankomende december. Daarnaast zijn er nog een aantal andere zaken waar FNV namens Deliveroo bezorgers het platform heeft aangeklaagd. Het is de vraag wat hier mee gaat gebeuren. Wat dat betreft zijn er dus nog genoeg losse eindjes. Wat dat betreft is deze stap geen eind-, maar wederom een tussenstation. Wordt vervolgd dus…

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Afgelopen week mij weer prima vermaakt met een platform expeditie met de Provincie Zuid Holland, een ochtend met de raad van bestuur van een verzekeraar over platformen, een bijdrage aan het event ‘Goed geregeld werk’ bij Pakhuis de Zwijger en een bezoek aan het Reshaping Work congres in Amsterdam. Om weer even tot rust te komen volgde ik zondag een workshop portretfotografie. Er zijn wel eens weken dat er minder gebeurt ;-).

In platformland was het afgelopen week wel wat rustiger, maar het is toch gelukt om 5 stukken bij elkaar te zoeken en te voorzien van mijn duiding en commentaar. Mooie week!

‘Flitsbezorger Getir is in gesprek met concurrent Gorillas over overname’

Je kunt veel zeggen over de flitsbezorgsector, maar je moet toegeven dat ze het woord ‘flits’ wel ontzettend consistent doorvoeren. Want hoewel iedereen weet dat er bij een dergelijke ontwikkeling uiteindelijk een consolidatieslag gaat plaatsvinden, laat een dergelijke gebeurtenis vaak best op zich wachten. Ik weet dat we over crowdfunding al minstens zes tot acht jaar een consolidatieslag aankondigden en dat deze eigenlijk pas onlangs (vooral gestuurd door nieuwe Europese wetgeving) echt van start is gegaan. Bij flitsbezorgers gaat dat allemaal dus een stuk sneller.

Is dat gek? Nee. Het is algemeen bekend dat het model voor flitsbezorgers lastig (en volgens sommigen onmogelijk) is én dat de kapitaalmarkt door de hoge rente en economische situatie aardig op zijn gat ligt. Dat is het recept voor een versnelling van een consolidatieslag.

Gorillas geeft in een reactie aan dat er nog niets concreet is afgesproken. Mocht het tot een overname komen, dan ben ik wel erg benieuwd wat er van de waardering van beide partijen overblijft. Getir timmert intussen rustig aan de weg in een nieuwe samenwerking met Veilig Verkeer Nederland aan:

“Om de veiligheid in het verkeer te verhogen, starten boodschappenbezorgdienst Getir en Veilig Verkeer Nederland (VVN) een driejarige samenwerking. Met de samenwerking willen de organisaties de verkeersrisico’s verlagen en zet Getir een nieuwe standaard voor verkeersveiligheid in de gehele bezorgsector. De samenwerking is daarnaast gericht op Getir’s veiligheidstraining voor bezorgers. Alle bezorgers volgen verplicht een verkeerstraining. Getir heeft deze training de laatste maanden doorontwikkeld.”

The Biden administration’s proposal could classify gig workers as employees

Zijn platformwerkers nu wel of geen werknemers? Uit de VS kwam afgelopen week nieuws over een mogelijk nieuwe wet die platformwerkers in de VS zou kunnen classificeren als werknemer. De aandelen van Uber en Lyft maakten direct een flinke val: 10 en 12 procent.

Deze stap is een nieuwe fase in een discussie en strijd die al flink wat jaren duurt. Waarbij de staat California met een AB5 wetgeving kwam, de sector met 200 miljoen dollar lobby geld een eigen wet regelde (Prop 22), die niet veel later door de rechter als ‘unconstitutional’ werd verklaard.

Ook in Nederland en Europa gaat de discussie voort. Tijdens het Reshaping Work congres dat ik afgelopen week bezocht was ook een goed panel over dit onderwerp. Er ligt immers een consultatie voor een richtlijn platformwerk in Brussel. Het panel bevestigde mijn gevoel dat ik al een tijdje heb n.a.v. enkele round table sessies in Brussel: de kans dat deze wet er gaat komen en gaat werken is klein. Heel erg klein. Of zoals ik op Twitter deelde:

“Conclusion: it is likely that the directive as proposed will not have the intended effect and will contribute to increase complexity, escape routes and negative side effects.”

Hanneke Bennaars, Universitair hoofddocent, opleidingsdirecteur Master Arbeidsrecht Faculteit der Rechtsgeleerdheid Arbeidsrecht aan de UvA en voormalig lid van de commissie Borstlap, kwam met een voorstel dat neerkomt op: maak een universeel fundament met zekerheden en verplichtingen voor werk, onafhankelijk van de contractvorm. Een boodschap die de laatste tijd steeds vaker voorbij komt. Gaat dit er komen? Ik acht de kans klein. Niet omdat het geen goede oplossing is, maar omdat iedereen vast blijft zitten bij het eigen verhaal en belang. Zonde en onverantwoord, want zo blijft het gedraai rondom juridische vakjes voortduren en schiet de werkende, degene waar het eigenlijk over zou moeten gaan, er geen fluit mee op.

Initiatief voor CAO voor fietskoeriers – ZiPconomy

“De tijd is rijp voor een last-mile-delivery CAO voor fietskoeriers. Bikeshift – die fietskoeriers levert voor verschillende bezorgdiensten – neemt initiatief voor een CAO voor de sector.”

Een interessante timing: een maand voor de uitslag van de Hoge Raad over de status van de Deliveroo koeriers stelt een ‘leverancier voor fietskoeriers’ voor om een eigen cao op te zetten. Je zou kunnen zeggen: de slager die zijn eigen vlees keurt. En dat is natuurlijk ook waar. Toch is het interessant om eens na te denken waarom deze cao een heel goed of waardeloos idee is.

Waarom dit een heel goed idee is.

Het is natuurlijk ook wel een beetje onhandig: fietsbezorgers doen allemaal hetzelfde werk en afhankelijk van de sector waar zij voor fietsen zitten zij in een andere cao. Ben je in dienst van een restaurant, dan val je onder de horeca cao. Fiets je via een platform? Dan val je volgens FNV onder de uitstekende cao van Transport en Logistiek Nederland. Fiets je voor een flitsbezorger? Dan val je vermoed ik onder de supermarkt cao. En breng je via Packaly pakketjes van bijvoorbeeld Decathlon op de fiets rond of fiets je op de bakfiets van Coolblue, dan val je onder de… tja… geen-idee-cao.

Dat klinkt als ontzettend onhandig en ook oneerlijk. Het zelfde werk wordt op verschillende manieren beloond. Daarom is het niet gek dat er een aparte cao komt die niet verticaal per sector, maar horizontaal naar het werk dat wordt uitgevoerd kijkt. Dan is wel de vraag: onder welke voorwaarden? Onder de voorwaarden van de waardeloze horeca cao of onder de voorwaarden van de (voor dit werk) goedbetaalde TLN cao?

Waarom dit een waardeloos idee is.

Fietsbezorgers zijn natuurlijk niets nieuws. Restaurants bezorgen al sinds jaar en dag volgens het concept ‘on demand delivery’, en de postbode (is dat nu ook opeens een fietsbezorger?) en de krantenjongen zijn ook al tientallen jaren lang onderdeel van ons straatbeeld. Voor deze specifieke beroepsgroep die in veel sectoren te vinden is, is er blijkbaar jarenlang geen aanleiding voor zorgen geweest. Waarom dan nu opeens wel?

Het ‘nieuwe’ in deze markt komt deels vanuit snel groeiende platformbedrijven die bezorgers, al dan niet in een freelance constructie, via een app aansturen en monitoren en van de flitsbezorgers die hun koeriers wel (via een uitzendconstructie) in dienst hebben, maar waar een app een stukje van hun manager is.

Je zou kunnen zeggen dat de roep voor deze cao komt vanuit de ‘nieuwe aanwas’ van bedrijven die technologie gebruiken om zowel hun klant als de bezorger te faciliteren. Is dat een reden om een aparte categorie te creëren?

Overweging.

Vanuit de (lobby van) de sector is de roep om een eigen cao niet zo heel verrassend. Hoewel de timing wat bijzonder is: het ministerie heeft nog geen maand geleden de door de sector zelf opgezette e-commerce cao van tafel geveegd.

Ik heb niet de behoefte om een eindoordeel van ‘goed’ of ‘waardeloos’ te vellen. Wat ik wel zie, en ook in dit stuk heb willen laten zien, is dat het steeds lastiger zal worden om werk in vakjes te vangen. Laat staan een loopbaan (met bijbehorende verplichtingen rondom pensioenfondsen en meer). Geen oplossing vanuit mijn kant dus deze keer, maar een observatie die je kunt gebruiken om het debat te duiden.

Elon Musk’s Private Messages with Billionaire Pals – TheStreet

Afgelopen weken was Elon Musk weer veel in het nieuws. Nu is dat niet echt nieuws, maar deze keer werd ik werd getriggerd door een tweet van Nando Kasteleijn, techjournalist bij de NOS:

“Twitter heroverweegt het inzetten van permanente bans voor bepaalde overtredingen, zeggen bronnen tegen @FT. Zou niet opgaan voor oud-president Trump (al wil Musk hem wél laten terugkeren als-ie eigenaar wordt).”

Hoewel Musk ontzettend mooie dingen heeft gedaan en als ondernemer een indrukwekkend imperium heeft opgebouwd, is hij meer dan duidelijk het voorbeeld dat het scheiden van eigenaarschap en bestuur een ontzettend goed idee is. Zeker wanneer het gaat over kritieke (publieke) infrastructuur als het Twitter platform. Een wereldwijd platform als speelgoed van een onvoorspelbaar figuur met een duidelijke ego is geen goed idee. Laten we dan ook maar eens ophouden dit soort types als ondernemer te verheerlijken en eens echt het debat aangaan hoe we voor dit soort infrastructuur de waarden goed kunnen borgen.

Hoe? Dat kan op verschillende manieren. Om te beginnen in het design van de juridische structuur van een (platform) onderneming. In deze nieuwsbrief is het Steward Ownership Model al vaker langsgekomen: het model waarbij eigenaarschap en bestuur van elkaar zijn gescheiden en nooit samen kunnen spannen. Het Duitse Bosch past dit model al meer dan honderd jaar succesvol toe.

Amsterdammers leggen geld bij elkaar om eigen buurtruimte te kopen | Ronald Kleverlaan

Een mooi stuk in de nieuwsbrief van Ronald Kleverlaan over hoe bottom up mooie initiatieven kunnen groeien:

“Als de Amsterdamse buurtruimte De Eester dreigt te verdwijnen doordat het pand te koop wordt gezet wordt door omwonenden via crowdfunding financiering opgehaald op het pand aan te kopen. Zij willen het pand kopen om het succes van de plek in de wijk te kunnen continueren.

De buurtcoöperatie is in 2016 opgericht met als doel de kracht van de wijk te bundelen en onderling op zoek te gaan naar oplossingen voor kleine en grote problemen. Zo is er de Eestermobiel, een auto met vrijwillige chauffeur die minder mobiele buurtbewoners van A naar B brengt en er zijn meer initiatieven.”

Ronald pleit al langer voor mechanismen die individuen en groepen faciliteren om zich te organiseren en samen zaken op te starten en te financieren. In diezelfde editie van zijn nieuwsbrief deelde hij het stuk: “Toonaangevende partijen slaan de handen ineen om toegang tot vastgoed voor bewonersbedrijven te verbeteren“.

In dit stuk: “De tien partijen verbinden zich nu aan de ambitie om een nieuwe entiteit op te richten die (maatschappelijk) vastgoed aankoopt en dit verhuurt aan bewonersbedrijven en leningen verstrekt aan bewonersbedrijven die zelf het vastgoed willen aankopen.”. Mooie ontwikkelingen…

Terugkijken

Dialoog Meet-up : De toekomst van werk – Pakhuis de Zwijger

Afgelopen donderdag middag mocht ik een bijdrage leveren in het p
anel van het evenement ‘De toekomst van werk’ in Pakhuis de Zwijger. Het waren mooie discussies. De bijeenkomst is hier terug te bekijken en zal binnenkort ook op AT5 worden uitgezonden.

In de media

Crossroads Podcast – Aflevering 2 – Sharefunding en Crowdfunding – Startup Utrecht Region – Crossroads 2022 | Podcast on Spotify

Onlangs nam ik deel aan een mooie podcast serie over start-up financiering, welke afgelopen week is gepubliceerd:

“Deze 2e aflevering over Sharefunding en Crowdfunding nemen we op met Mark de Raaij van Blue Current, Madeline van Schothorst – Dalen Meurs van Eyevestor en Platformexpert Martijn Arets.”

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Afgelopen week weer goed vermaakt met een webinar over platformen in de Werf& en ZiPconomy webinar week, diverse kennismakingen met oprichters van platformen en een presentatie op een event van het Centraal Register Techniek (CRT): een register dat bezig is met de transformatie naar een platform. Interessant aan CRT is dat het een paritair bestuur heeft, waarbij groepen met verschillende (en soms tegenovergestelde) belangen zijn vertegenwoordigd. In de meerdere bijeenkomsten waar ik deel van heb uitgemaakt valt het mij op hoe goed dit (in het geval van CRT) werkt en er samen constructief aan de toekomst werkt. Dat zou ik op meer plekken willen zien.

Deze week een volle agenda met een expeditiedag met het team van de Provincie Zuid Holland, een presentatie voor het bestuur van een grote verzekeraar, een panel discussie over de toekomst van werk in Pakhuis de Zwijger en tot slot deelname aan het Reshaping Work congres in Amsterdam. Naast een mooi programma ook een leuk moment om vele vakgenoten na een lange tijd weer in het echt te zien.

Voor deze week ook weer een aantal mooie artikelen voor je verzameld en voorzien van mijn duiding en commentaar. Fijne week!

Is the online gig economy beyond national reach? A European analysis | Socio-Economic Review | Oxford Academic

De ‘online gig economy’, waar mensen niet locatiegebonden klussen via een platform uitvoeren, groeit hard. Dit deel van platformwerk wordt meestal neergezet als een globale arbeidsmarkt waar grenzen geen rol spelen. Immers: het werk kan vanaf iedere plek in de wereld waar een internet connectie aanwezig is worden uitgevoerd.

Dat letterlijke grenzen geen rol spelen, wil niet zeggen dat er helemaal geen grenzen en beperkingen zijn. Dit is een nuance die doorgaans in het debat, voor zover deze tak van platformwerk uberhaupt onderdeel is van een debat, meestal voor het gemak niet wordt vermeld.

Daarom wil ik dit uitstekende paper “Is the online gig economy beyond national reach? A European analysis.” van onderzoekers Jaap van Slageren, Andrea Herrmann en Koen Frenken onder de aandacht brengen. Zij deden een onderzoek met data van 30.000 transacties in 26 landen op een niet locatiegebonden klusplatform.

De algehele bevinding: “While we find that online gig platforms are used to off-shore work from high- to low-wage countries, the online gig economy is not boundless as gig workers are still preferably hired from geographically close economies. A common language furthermore facilitates hirings between countries. Interestingly, though, differences in formal and informal institutions hardly affect hiring patterns across countries, suggesting that online platforms create their own institutional framework. We conclude that the online gig economy constitutes neither a boundless nor a frictionless labour market, implying that its promise of creating equal access to job opportunities is exaggerated.”

Een must-read voor iedereen die, vanuit welk vertrekpunt dan ook, meer wil weten over deze (al dan niet) globale arbeidsmarkt.

Digitaal uitje via digitaal platform VindiQu

Afgelopen week kwam ik het platform VindiQu tegen. Naar eigen zeggen: “hét platform waar mensen met een zorgbehoefte deel kunnen nemen aan een op maat gemaakt digitaal uitje”. Een gids neemt een groep van 15-30 mensen met een zorgbehoefte die niet mobiel zijn mee op een virtueel uitje naar…. van alles.

Het idee zelf is natuurlijk niet nieuw en er zijn vast nog meer platformen die dit aanbieden. Ik heb zelf een aantal jaren geleden in de crowdfunding van een platform die dit concept met VR brillen uit wilde rollen. Je ziet het al voor je: een privé gids neemt jou met zijn of haar 360 graden camera mee naar de meest exotische bestemmingen, terwijl jij thuis in je luie stoel met een VR bril op zit.

Is VindiQu een platform? Op dit moment zou ik zeggen van niet. Maar er zijn wel veel mogelijkheden dat lokale gidsen via een dergelijk concept hun diensten kunnen aanbieden en zo mensen over heel de wereld, in dit geval mensen met een zorgbehoefte die niet mobiel zijn, een kijkje in hun wereld kunnen geven. Laagdrempelig en milieuvriendelijk.

ILO Working paper 80: Realizing the opportunities of the platform economy through freedom of association and collective bargaining

Twee weken geleden besteedde ik een editie aan het concept vakbond in de platformeconomie. Deze week kwam er een indrukwekkend rapport van de International Labour Organization (ILO) voorbij over collectief onderhandelen in de kluseconomie:

“This study provides empirical evidence from different regions of the world to identify avenues for platform economy workers to access freedom of association and collective bargaining.”

Ik was onder de indruk van de volledigheid van het rapport. Hoewel ik ook wel snap dat ik niet de gemiddelde lezer ben. Ik heb gekeken of ik een samenvatting van het rapport kon maken als duiding in deze nieuwsbrief, maar dat was onbegonnen werk: er staat zoveel interessante informatie in. Daarom een kort overzicht van de inhoud, waarna je zelf kunt beslissen of je het de moeite vindt om het gehele rapport te downloaden en door te spitten.

1. For what reasons and in which forms do platform workers engage collectively? Motivations for engaging with other workers and joining different types of groups to improve working conditions on location-based digital labour platforms;
2. Initiatives of employers’ and workers’ organizations and self-organization of workers in the platform economy. – Initiatives of workers’ organizations, digital labour platforms, self-employed platform workers creating entrepreneurial organizations and advocacy by employers’ organizations;
3. Collective bargaining in the platform economy.

Om tot de bevindingen te komen is onder andere een enquete verspreid, welke is ingevuld door 6.739 respondenten uit 10 verschillende landen. Daarnaast heeft de auteur expert interviews gehouden en een ongelofelijke hoeveelheid deskresearch gedaan. Al met al een heel mooi global (hoewel soms toch nog iets te veel focus op Europa) onderzoek dat zeker de moeite van het doorlezen / -scannen waard is voor iedereen die interesse heeft in dit onderwerp.

DoorDash Fails in Bid to Toss Lawsuit Over Speeding Driver – Bloomberg

Er wordt weinig gesproken van de impact van de ‘algoritme als baas’ op de veiligheid van werkenden. Bij maaltijdbezorging is dit zeker een issue en dan zeker bij platformen waar de bezorger per afgeronde rit wordt betaald. Aan de ene kant is er een risico dat het algoritme de bezorger aanspoort tot onveilig gedrag (lees: hard door rood fietsen) en aan de andere kant is het verdienmodel voor de werkende (lees: hoe meer ritjes, hoe meer geld) een combinatie waarvan iedereen begrijp dat de kans dat er iets mis gaat groot is.

In Winconsin is een persoon om het leven gekomen na een aanrijding met een bezorger die te hard reed. Waar uit het bericht overigens niet duidelijk wordt of dit met een fiets, brommer of auto was. De nabestaanden hebben DoorDash, het platform waar de koerier die het ongeluk veroorzaakte op dat moment via reed, aangeklaagd. DoorDash was van mening dat het geen rol in deze zaak heeft en had de rechter verzocht de zaak niet door te laten gaan. Daar denkt de rechter dus anders over. Wat mij betreft een goede zaak, omdat het zeker geen kwaad kan om een dergelijke zaak voor de rechter te laten komen om en uitspraak te hebben over de verantwoordelijkheid van het platform in een zaak als deze. Om hiermee deze platformen en beleidsmakers te dwingen (stok vs wortel) hier beter over na te denken.

How Delivery Workers Won Their First Charging Hub

Een mooi voorbeeld van het organiseren van platformwerkers in New York. Een duiding op de Platform Cooperative Facebookpagina door Trebor Scholz:

“Los Deliveristas Unidos, an NYC-based delivery worker collective, won significant local policy victories in 2020, including the right to use restaurants’ restrooms and a minimum base pay rate. Aside from that, it was always the intention to establish delivery hubs. A large newsstand in front of City Hall will be converted into the first hub. Couriers will be able to charge both their phones and bicycles there.

Workers chose the location by analyzing data collected from the platform co-op Driver’s Seat, which tracks their daily activities. The app revealed wait hotspots near City Hall, and Drivers Seat data will also be used to identify future locations.”

Webinar terugkijken

Digitale flexplatformen: het eerlijke verhaal – WebinarGeek

Afgelopen week was ik te gast in de Webinarweek van Werf& en ZiPconomy in een uitzending over digitale flexplatformen. In de uitzending, waar ook Wout Withagen (oprichter Freshheads, welke ook partner zijn van KlusCV en Platformwerk.nl) te gast was, gingen we in op hoe platformen de organisatie van arbeid veranderen.

Event

Dialoog Meet-up : De toekomst van werk – Pakhuis de Zwijger

De arbeidsmarkt is krapper dan ooit en leidt tot personeelstekorten in vrijwel elke sector. Toch staan nog steeds veel mensen aan de zijlijn van de samenleving. Hoe komt dat? Past de manier waarop we werk geregeld hebben nog wel bij de uitdagingen waar we voor staan? Hoe zorgen we ervoor dat bedrijven en werknemers weerbaarder worden in deze veranderende arbeidsmarkt. Wij willen natuurlijk goed geregeld werk voor iedereen, maar hoe gaan we dat regelen?

Hierover gaan we in gesprek met scherpe denkers die een eigen visie hebben op de ontwikkelingen én de oplossingen. Aan tafel zitten: Janine Vos (Chief HR Officer Rabobank), Martijn Arets (expert platformeconomie), Marjolein ten Hoonte (Directeur arbeidsmarkt en Social Impact Randstad Groep Nederland), Hendrik Noten (auteur en strategisch beleidsadviseur) en Toon Borren (People Operations bij Picnic).

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Ik heb vorige week veel mooie reacties uit Nederland en België ontvangen op mijn vorige stuk over het concept vakbonden. Ik heb nog niet iedereen kunnen antwoorden, maar wat ik vooral mooi vind is dat het beeld weer wordt bevestigd van de individuele wil om te veranderen en de beperkingen van ‘het instituut’ om dit soort veranderingen te realiseren.

Voor deze editie weer 5 mooie stukken voor je verzameld en voorzien van mijn duiding en commentaar. In verband met een weekendje weg iets minder uitgebreid dan je gewend bent, maar dat mag de pret niet drukken. Fijne week!

ACM consulteert concept-leidraad over regels voor onlineplatforms en zoekmachines | ACM.nl

De ‘platform to business’ (P2B) verordening is al een tijdje geleden ingevoerd: 2020. Destijds was het verhaal dat de leidraad over deze verordening later zou volgen. Afgelopen week is dan het concept-leidraad gepubliceerd “met uitleg over hoe de ACM de transparantieregels van de Platform-to-Business-verordening interpreteert. De concept-leidraad licht toe welke informatie onlineplatforms en zoekmachines moeten geven aan zakelijke klanten.”

Voor een buitenstaander lijkt dat allemaal maar lang te duren. En misschien is dat ook zo, maar het feit dat dit er ligt is natuurlijk goed nieuws.

“Met een leidraad willen we voor platformbedrijven duidelijk maken welke informatie ze moeten geven zodat hun zakelijke klanten weten wat ze van het platform kunnen verwachten. Zo kunnen ondernemers bepalen of en hoe ze het platform willen gebruiken”, zegt Manon Leijten, bestuurslid van de ACM. “We hebben ook een toegankelijke samenvatting van de belangrijkste regels gepubliceerd. Kleine ondernemers hebben vaak meer rechten dan ze denken.”

Weer een mooie stap in het transparanter maken van platformen en in hun kracht zetten van gebruikers.

How Amazon operates in education | code acts in education

Dat big tech (platformen) een steeds grotere rol spelen in onze publieke infrastructuur is geen nieuws en werd onder ander in het boek ‘De Platformsamenleving’ (hier open acces te downloaden) omschreven. De implicaties hiervan worden naar mijn mening zwaar onderschat hoe de ‘lock in’ van deze bedrijven in een eigen ecosysteem steeds groter en groter wordt.

In de blog ‘How Amazon operates in education‘ wordt ingegaan op een paper met als titel ‘Amazon and the New Global Connective Architectures of Education Governance‘. In het blog wordt het volgende gezegd over ‘Big tech’ and ‘state-like corporations’, wat ik relevant vond om integraal in deze editie te delen:

“One key implication we detail in the paper is the growing role of multinational ‘big tech’ companies in education, and the complex ways they are advancing longstanding reform efforts to privatize and commercialize public education, albeit through new techno-economic business models and practices. Social scientific and legal scholarship on private platforms and infrastructures has begun to contend with their growing social, technical and economic power, particularly their implications for key functions and processes traditionally considered the responsibility of state agencies or public sector organizations. As a corporate cloud company, Amazon is attempting to create market dominance and even monopoly power across a multitude of sectors and industries, raising sharp political and legal questions over the appropriate regulatory or antitrust measures to be taken.

Part of this competition is also for infrastructural dominance in education. The expansion of AWS signifies how the governance of the public sector and its institutions is becoming increasingly dependent on the standards and conditions set by multinational big tech corporations like Amazon and Google. Amazon is gathering significant power as what Marion Fourcade and Jeff Gordon term a ‘state-like corporation’. As a corporation with state-like powers, AWS can use its technical and economic capacity to influence diverse education systems and contexts, at international scale, and potentially to fulfill governance roles conventionally reserved for state departments and ministries of education.

As such, the continuing expansion of AWS into education, through the connective architecture we outline in the paper, might substitute existing models of governance and policy implementation with programmable rules and computer scripts for action that are enacted by software directly within schools and colleges rather than mandated from afar by policy prescriptions and proscriptions. As a state-like corporation with international reach and market ambitions, AWS is exceeding the jurisdictional authority of policy centres to potentially become the default digital architecture for governing education globally.”

Half miljoen voor vergelijker maaltijdbezorgers – Emerce

Maaltijd- en flitsbezorgers, maar ook taxi apps, bieden doorgaans weinig unieks. Klanten hebben meerdere apps op hun telefoon staan waar zij tussen wisselen en aanbieders werken doorgaans ook met meerdere platformen tegelijk. Technisch gezegd: de ‘switching costs’ voor vraag en aanbod zijn laag. En dat maakt je kwetsbaar.

Het artikel ‘The economics of food delivery platforms – What’s good for the platform is bad for the ecosystem‘ van expert Sangeet Paul Choudary geeft hier interessante inzichten over. Onderstaande afbeelding komt uit zijn blog.

Deze week kwam het nieuws voorbij over een investering in het platform Satelleat: een platform helpt consumenten overzicht te krijgen van het aanbod van restaurants. In het artikel wordt het platform als positief voor de maaltijdbezorgdiensten gepresenteerd, maar uiteindelijk maakt het de aanbieders wel een ‘commodity’ en nog makkelijker inwisselbaar 😉

Antitrust: Commission adopts Guidelines on collective agreements by solo self-employed people | European Commission

Interessante ontwikkeling in de vraagstukken rondom mededinging van zelfstandig werkenden. Er zitten nog wel wat haken en ogen aan deze guidelines, zoals Valerio De Stefano, auteur van onder andere het boek ‘Your Boss is an Algorithm’ in dit draadje op Twitter uitlegt.

Ik betwijfel overigens wel of het probleem rondom organisatie van zelfstandig werkenden door versoepeling van het mededingingsrecht (wat in Nederland ook al eerder werd doorgevoerd) is opgelost. Het is en blijft moeilijk om een dergelijke heterogene groep te verenigen, iets dat vakbonden ook merken. Wat niet zegt dat dit soort zaken niet moeten worden verbeterd: iedere drempel die wordt weggenomen is goed nieuws.

Online betaalbedrijf Mollie stapt in financieringen aan webwinkels | Telegraaf

Een interessante stap van online betaalbedrijf Mollie:

“Mollie gaat financieringen aanbieden aan webwinkels waarvoor het betalingsverkeer verzorgt. „Als betalingsdienstverlener hebben we goed zicht op de inkomsten van onze klanten en kunnen daarom makkelijker en zonder gedoe dit soort producten aanbieden”, zegt Rogier Schoute, chief product officer van Mollie. De aflossing gaat automatisch via de betalingen die via Mollies systemen bij de debiteur binnenkomen. Als vergoeding wordt 5 tot 10% toegevoegd bovenop de leensom, die normaal gesproken binnen een halfjaar wordt afgelost.”

Een interessante stap om op basis van de data die zij verzamelen het risico in te kunnen schatten en zo deze dienst aan te kunnen bieden aan de eigen klanten. Ik verwacht de komende jaren meer van dit soort integraties.

Event!

Women in Gig Work – October 27, 2022 – WageIndicator.org

Op donderdag 27 oktober van 14:00 – 15:30 (mede) organiseer ik namens de Wageindicator Foundation het online event ‘Women in Gig Work’. Bij deze een uitnodiging om deel te nemen!

Over het event:

According to the International Labour Organisation, the number of digital labour platforms has multiplied by five in just the last ten years. The Covid-19 pandemic has further accelerated the digitalisation of the workplace and the expansion of the gig economy across different sectors.

Gig work can offer women opportunities, for example, to enter or re-enter the labour market, earn an income, gain financial independence and flexibility… At the same time, however, many women across the world are encountering significant challenges in finding decent work in the gig economy.

Women in Gig Work is a two-part webinar event. The first webinar on 27 October will focus on domestic work, one of the sectors where digital platforms are expanding across the world. Domestic workers are, according to the National Domestic Workers Alliance (NDWA), the “original gig workers”. The sector is characterized for being highly informal, highly feminized and racialised, and for having precarious working conditions.

The second session of Women in Gig Work in March 2023 will focus on women’s experiences in online web-based platforms.

In de media

Zijn digitale platformen de toekomst van werk? – Goed geregeld werk | Podcast on Spotify

“Martijn Arets is expert op het gebied van platformen: online marktplaatsen die vraag en aanbod bij elkaar brengen. Ook werkgevers en arbeidskrachten worden op deze manier steeds vaker aan elkaar gekoppeld. Voor een klusje van een paar uur, tot werkzaamheden van een paar maanden of langer. Die ultieme flexibiliteit lijkt aantrekkelijk. Tegelijkertijd dienen zich ook allerlei nieuwe vragen aan, vooral als het aankomt op het opbouwen van sociale zekerheden. Denk aan arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of pensioen. Vakbonden en digitale platformen liggen al jaren met elkaar overhoop over deze thema’s. Zijn deze platformen eigenlijk wel wenselijk? Wat werkt wel en wat werkt niet? En kan deze relatief nieuwe manier van werken een rol spelen in de arbeidsmarkt van de toekomst? Hans Busstra verkent de wereld van digitale platformen samen met Martijn Arets, aan de hand van het begrip ‘duidelijkheid’. En dat leidt tot verrassende, nieuwe inzichten. ‘Goed geregeld werk’ is een podcast van Randstad Groep Nederland.”

‘Flitsbezorgers moeten stoppen en sluiten, maar daar trekken ze zich niks van aan’

Waar ze ook neerstrijken: flitsbezorgdiensten zorgen voor overlast. Bewoners en lokale bestuurders doen hun best om lawaaierige vrachtwagens en ‘hangkoeriers’ uit winkelstraten en woonwijken te weren. De flitsbezorgers bedenken van alles om te kunnen blijven. Tevergeefs.

Verdienmodel flitsbezorgers wankelt nu bestellingen teruglopen

Flitsbezorgers vinden steeds meer obstakels op hun weg. Lokale bestuurders verdrijven ze uit de binnenstad en investeerders draaien de geldkraan dicht. Nu blijkt uit nieuw onderzoek dat de bestellingen minder lucratief worden.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail ([email protected]) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie – Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.

Goedemorgen! Afgelopen week had ik mijzelf opgesloten in een huisje in de bossen om aan een belangrijk paper te werken. Fijn om zo af en toe te (kunnen) doen. Verder druk bezig met het voorbereiden van de presentaties die in oktober en november komen gaan. Het wordt een druk (en leuk!) najaar. Voor deze nieuwsbrief wilde ik op de zondagavond een kort stukje schrijven over vakbonden en platformen. Je raad het al: het liep wat uit de hand. Daarom besloten om dit onderwerp het hoofd onderwerp van deze editie te maken. In een kleine 1.700 woorden (was ik maar zo productie bij het schrijven van papers ;-)) neem ik je mee in mijn gedachte rondom vakbonden, platformen en de toekomst van vakbonden. Fijne week!

Waarom het concept ‘vakbond’ onmisbaar is de platformeconomie, maar de oplossing echt uit een andere denkwijze moet komen.

Vakbonden en platformen: een combinatie die in deze nieuwsbrief met grote regelmaat voorbijkomt. Als je deze nieuwsbrief volgt, dan zul je weten dat ik kritisch ben op de houding van vakbonden richting platformen en in het bijzonder FNV, aangezien deze bond in Nederland het onderwerp platformen heeft toegeëigend. Mijn kritische houding komt omdat de bond, naar mijn mening, sterk aan selectieve verontwaardiging doet en in een strijd tegen schijnzelfstandigheid schijnzekerheid promoot.

Zo ontkent FNV bij de zaak tegen thuisschoonmaakplatform Helpling dat de zwarte markt bestaat, ‘vergeet’ het in de zaak tegen Uber Taxi dat de taximarkt een zzp-markt is en laat het door de bijna obsessieve focus op de contractvorm veel belangrijke en relevante onderwerpen voor werkenden, ook buiten de platformeconomie, liggen. De enige rationele logica achter deze strategie die ik kan bedenken is dat de bond enerzijds al het flexwerk in een uitzendconstruct wil dwingen en vervolgens dit uitzendconstruct duurder en minder flexibel te maken. Een soort indirecte weg naar wat zelfs de koning zijn mond uit kon krijgen tijdens prinsjesdag: het vaste contract als de norm. Dit terwijl al lang duidelijk is dat er voor de arbeidsmarkt geen ‘one size fits all’ oplossing bestaat en dat het debat meer moet gaan om de onderliggende waarden (zekerheid, wederkerigheid, stabiliteit) in plaats van juridische vakjes. En intussen zijn het vooral de juristen die de winnaar zijn in deze strijd. Alleen behoren die nu juist niet tot de kwetsbare groep waar we ons zorgen om zouden moeten maken ;-).

Wanneer je mijn eerdere nieuwsbrieven en bovenstaand betoog leest, zou je kunnen denken dat ik tegen vakbonden ben. Dat is absoluut niet waar. Tijdens een event over loopbaanontwikkeling in de arbeidsmarkt zei ik gekscherend dat eigenlijk iedere werkende automatisch lid zou moeten zijn van een vakbond. De vakbondsbestuurder in de zaal viel bijna van zijn stoel. Ik ben heel erg voor het concept vakbond: het centraliseren van een gefragmenteerde markt (= groep werkenden) en hiermee schaalvoordelen benutten en streven voor een kleinere disbalans in macht tussen twee groepen. Hoe meer mensen zich organiseren: hoe beter. Dat is bijvoorbeeld ook een van de redenen dat ik al jaren de ontwikkelingen van platform coöperaties volg en hier in November voor naar Rio de Janeiro vlieg om de laatste ontwikkelingen over dit vakgebied aan te horen.

In de auto naar een bruiloft afgelopen weekend luisterde ik de Radio 1 podcast ‘Vroeg’ met als titel ‘Waarom zijn vakbonden onmisbaar‘. Ik vond het een interessante, hoewel ook aardig conservatieve, aflevering dat een mooi inkijkje geeft in hoe vakbonden denken. Het was jammer dat de gasten beiden redelijk conservatieve vakbond denkers waren. Op de vraag ‘maar wat doen jullie nu concreet van mij als werkende’ kwam geen concreet antwoord. En de ideeën om meer leden te werven kwamen neer op ‘dan maar iets op social media’ of ‘we organiseren een feest met Armin van Buren, want daar komen mensen wel op af’.

Met de titel van de podcast ben ik het eens. En we mogen niet vergeten welke belangrijke rol bonden in het verleden hebben gespeeld en de oprechte passie van vakbondswerkers vandaag de dag, intrinsiek gemotiveerd, hun idealen nastreven. Een conservatief institutioneel geluid geeft vaak niet de nuance van de individuen die het collectief vormen weer. En ik heb het gevoel dat binnen het conservatieve instituut geen, of in ieder geval te weinig, ruimte is voor individuele stemmen en initiatieven voor een andere koers.

Er is wanneer je naar de titel van de podcast kijkt één belangrijke nuance die wat mij betreft wordt overgeslagen: het verschil tussen ‘de huidige vakbond’ en ‘het concept vakbond’. En het gemak hoe de ambassadeurs van ‘de huidige vakbond’ hun oplossing en legitimiteit als vanzelfsprekend ervaren. En dat is zonde, omdat ik denk dat we op een heel andere manier naar het concept vakbond moeten kijken. Aan de hand van een paar artikelen die ik de afgelopen tijd tegenkwam wil ik wat inspiratie bieden. Inspiratie om op een andere manier een collectief te organiseren én om te laten zien dat het concept vakbond verre van dood is.

Etsy sellers eye forming a union after going on strike

Als gevolg van het verhogen van de commissies op verkoop platform Etsy gingen verkopers in staking: zij sloten collectief hun virtuele winkel en verzamelden handtekeningen.

The gig workers fighting back against the algorithms | MIT Technology Review

Vorige week deelde ik mijn analyse over dit stuk in mijn nieuwsbrief. “In Jakarta, ride-hailing giant Gojek’s fleet of motorbike taxi drivers are building worker power through worker community. The more tech-savvy in the driver communities have developed an entire ecosystem of unauthorized apps that help drivers tweak and tune their accounts, Qadri says. Some are relatively trivial, built simply to eliminate a reliance on Gojek’s engineering team: they enlarge the text on the app’s user interface to improve its readability, or help drivers accept jobs automatically, a feature Gojek has by now incorporated.

But the most popular, with more than half a million downloads, spoof a phone’s GPS. They can give the illusion that a driver who is resting is still working. This can avoid penalties for sick time or help quickly graduate an account to higher levels with more earning potential. Such apps can also give drivers access to places with high customer demand without requiring them to muscle into crowded spaces.”

Up&Go: Facilitating local worker cleaning coops with a shared platform

Een mooi voorbeeld van een succesvolle platform coöperatie in New York: Up&Go. Een platform voor thuisschoonmaaksters, waarbij de schoonmaaksters eigenaar én bestuurder zijn van het platform waarvan zij afhankelijk zijn. Ik interviewde en van de oprichters tijdens een bijeenkomst in Londen in 2018.

Kenmerkend aan deze casus is dat deze wordt ondersteund door verschillende instituties.

Analyze your pay now with the new Driver’s Seat website

Een mooi initiatief: Driver’s Seat. Een coöperatie waar bezorgers hun data inbrengen. Deze data wordt gepoold en geeft de bezorgers en chauffeurs vervolgens waardevolle ‘data insights’ terug, waardoor zij beter geïnformeerde beslissingen kunnen nemen.

Data poolen om de informatiepositie te verbeteren zie je overigens meer gebeuren. Een vergelijkbaar voorbeeld is de ‘Worker Info Exchange‘, zie zich omschrijft als: “a non profit organisation dedicated to helping workers access and gain insight from data collected from them at work.”. Naast het geven van inzichten, wordt de data ook gebruikt in rechtszaken tegen platformen als Uber.

Met behulp van de data worden de ‘black box algoritmes’ gereengineerd. Oftewel: met terugwerkende kracht uitgeplozen. Wat al tot de nodige successen in de rechtszaak heeft geleid.

De werkerscoöperatie

Een interessant model dat in 2019 voorbij kwam is het concept van de werkerscoöperatie. Hierbij verenigen de platformwerkers van een bepaald platform zich automatisch in een coöperatie, om zo als één stem te kunnen onderhandelen met het platform. Aan de hand van een artikel in het FD over dit concept schreef ik het stuk ‘de coöperatie als vakbond 2.0‘, waarbij ik ook het Belgische SMART aanhaal:

“Smart is een werkerscoöperatie waar je terechtkan met je professionele projecten. Om je economische activiteiten onbezorgd te kunnen ontplooien, stelt ze gedeelde middelen en tools ter beschikking. Door voor Smart te kiezen, kan je als werknemer een beroep doen op de sociale zekerheid en toch in alle vrijheid ondernemen.

Bovendien maak je deel uit van een gemeenschap die ijvert voor een nieuwe beroepswereld en waardig werk verkiest boven kapitaal.”

SMART zou zich kunnen ontwikkelen als een Vakbond 2.0. Of een vakbond 1.0 zou zich kunnen ontwikkelen tot een soort SMART: het is maar net welk uitgangspunt je kiest.

Hoe het Zweedse Unionen laat zien hoe vakbonden en platformen prima door één deur kunnen – ZiPconomy

Een ander mooi voorbeeld van hoe je als vakbond anders na kunt denken over data en platformen komt naar voren in dit stuk dat ik in 2019 schreef na aanleiding van een bezoek aan de Zweedse vakbond Unionen. Zo denken zij na over hoe je cao afspraken kunt borgen in het algoritme van een platform.

De Zweedse UWV werkt intussen al een aantal jaren aan een ‘digital backpack for gigworkers‘, waarmee zij een ‘data rugtas’ voor platformwerkers bouwen. Ondanks dat zij voortvarend van start zijn gegaan, is het project na vijf jaar nog niet live. Intussen heb ik zoals je mogelijk weet een eigen initiatief rondom data delen gestart: KlusCV. Deze standaard in het delen van data met werkenden heeft inmiddels impact op meer dan 50.000 platformwerkers in Nederland.

Ondernemer Belgraver wil met werknemerscoöperatie arbeidsmarkt vlot trekken

Ik loop al een aantal jaren met het idee om een blog te schrijven over de vakbond van de toekomst. Met de centrale vraag: ‘als vakbonden een vast contract zo belangrijk vinden, waarom zijn zij zelf niet de grootste werkgever van Nederland?’. Bottom line komt het idee er op neer dat een vakbond met honderdduizenden leden deze doelgroep veel meer kan bieden dan dat het nu doet en bijvoorbeeld ook het collectief kan gebruiken voor scholing, afdekken van risico’s, etc. Even los van de vraag of het een wenselijk scenario is, zou de vakbond als het echt wil de grootste werkgever van het land kunnen zijn.

Een initiatief dat hier in de buurt komt is het initiatief van Edward Belgraver en heet de werknemerscoöperatie. “Iedere organis
atie die meedoet geeft alle werkenden, in vaste dienst of zzp’er, meteen een vast contract tot aan het pensioen.”

“De coöperatie zorgt ervoor dat werknemers inkomenszekerheid hebben, geestelijk en lichamelijk in staat zijn om werk te verrichten en dat de leden preventief worden geholpen aansluiting te houden bij de arbeidsmarkt.”

Belgraver bouwt hiermee als het ware een parallel systeem buiten de bestaande instituties om: ,,De coöperatie is risicodragend voor de werknemersverzekeringen; het ‘UWV’ organiseren we zelf. Daarom kost het niemand iets extra. Met dat geld bouwen we eigen fondsen om in onszelf te blijven investeren en de grote risico’s te verzekeren. Investeren in onze ontwikkeling, in onze persoonlijke groei, in onze kansen op de arbeidsmarkt, in ons werkgeluk en daarmee in een gelukkigere en evenwichtigere samenleving.”

Dit in samenwerking met Arbodienstverlener GOED, de Fast Forward Groep, ABN Amro en AIG. Begin 2023 gaat het initiatief van start.

Resumé

Bovenstaande voorbeelden geven aan dat het concept vakbond springlevend is. Op zich ook niet gek: de middelen om zelf te organiseren zijn meer dan ooit aanwezig en toegankelijk. Waarbij het de vraag is of de bestaande bonden de omslag kunnen maken naar een nieuw model, of dat er (een lappendeken aan) initiatieven ontstaat die inspelen op de vraag van het moment.

Hierop voortbordurend zou ik zeggen dat een/de vakbond zelf ook de platformgedachte zou moeten toepassen. Een faciliterende organisatie die anderen in staat stelt zich te organiseren. Die middelen, een toolkit, ondersteuning en kennis beschikbaar stelt. Die durft mee te investeren in initiatieven als coöperaties. En die standaarden en misschien zelfs een soort van appstore de drempels om te organiseren verlaagt, standaarden zet en op een heel andere manier de toegevoegde waarde biedt aan de werkende.

Bij nader inzien kom ik terug op mijn uitspraak dat iedereen automatisch lid moet worden van een vakbond. Initiatieven als De Werkvereniging laten bijvoorbeeld zien dat het ook zonder honderdduizend leden kan. Want volgens mij zijn het juist de inkomsten vanuit lidmaatschappen (icm het ’tekengeld’ bij cao’s) misschien juist wel dé reden dat de huidige vakbonden niet innoveren: het maakt ze lui en er is geen noodzaak. Een doodzonde: het concept vakbond is te belangrijk om te laten verslonzen. Dus (aspirant) vakbonden: neem je verantwoordelijkheid, toon ambitie en laat je niet in slaap sussen door het saldo op de bankrekening en de inkomsten uit (voor 40 procent gepensioneerde!!!) leden. Neem de verantwoordelijkheid die je hebt opgeëist. Je vertegenwoordigd niet alleen het verleden, maar ook het heden en zeker de toekomst. Er is zoveel meer mogelijk.